VІІ Республикалық «Үздік жас маман» олимпиадасының ережесі

0

ҚР Тұңғыш Президенті қоры сыйлығының иегері Qaztest.kz онлайн олимпиада ұйымдастыру комитеті республика көлемінде үздік жас мамандарды анықтау және оларды қолдау мақсатында VІІ Республикалық «Үздік жас маман» олимпиадасын (бұдан әрі Олимпиада) өткізеді.

Олимпиадаға колледж, жалпы білім беретін мектептер мен мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс жасайтын еңбек өтілі 5 жылға дейінгі жас мамандар қатыса алады. Олимпиадада колледж және мектеп қызметкерлеріне педагогика, оқыту әдістемесі, психология және тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі бойынша, ал мектепке дейінгі ұйым қызметкерлеріне мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы, мектепке дейінгі педагогика және мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың нормативтік бойынша жас мамандардың білім көрсеткішін анықтайтын тапсырмалар беріледі.

Олимпиада qaztest.kz сайтында онлайн өтеді. Олимпиада бір кезеңнен ұйымдастырылады. Олимпиаданың өткізілетін мерзімі: 2023 жылдың 29 наурызынан 29 сәуір аралығы. Қорытындысы 2 мамыр күні жарияланады.

Олимпиада жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар, Үздік ұжымдарға арнайы плакетка беріледі. Республика бойынша ең жоғары ұпай жинаған қатысушылар «Үздік жас маман» төсбелгісімен және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Құрмет грамотасымен» марапатталады.

Олимпиада туралы толық ақпаратты +7 700 978 59 22; +7 775 998 83 87 телефондары арқылы білуіңізге болады.

VІІ Республикалық «Үздік жас маман» қашықтық олимпиадасының

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕСІ

  1. Жалпы ереже

1.1. Qaztest.kz қашықтық олимпиадасының осы Ережесі (әрі қарай – Ереже) олимпиадаларды ұйымдастыру және өткізу тәртібін анықтайды (әрі қарай – Қашықтық олимпиада);

1.2. Қашықтық олимпиада жайлы мәліметтер және қорытынды нәтиже qaztest.kz сайтында жарияланады;

1.3. Олимпиада qaztest.kz сайтында 2023 жылдың 29 наурызынан 29 сәуір аралығында онлайн өткізіледі;

1.4. Олимпиадаға колледж, жалпы білім беретін мектептер мен мектепке дейінгі ұйымдарда жұмыс жасайтын еңбек өтілі 5 жылға дейінгі жас мамандар қатыса алады;

1.5. Олимпиадада колледж және мектеп қызметкерлеріне педагогика, оқыту әдістемесі, психология және тәрбие жұмысының теориясы мен әдістемесі бойынша, ал мектепке дейінгі ұйым қызметкерлеріне мектеп жасына дейінгі балалар психологиясы, мектепке дейінгі педагогика және мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың нормативтік бойынша жас мамандардың білім көрсеткішін анықтайтын тапсырмалар беріледі;

1.6. Тапсырмаларды Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің білікті мамандары арқылы дайындалып, ұйымдастырушылармен бекітіледі;

1.7. Қашықтық олимпиадаға қатысу – ақылы,  ерікті негізде жүзеге асырылады.

1.8. Олимпиада марапаттарын үшінші тараптың қатысуымен бейресми негізде заңсыз алу жарамсыз боп танылады. qaztest.kz сайтындағы «Марапаттарды тексеру» батырмасы арқылы әрбір қатысушы өзінің марапаттарын тексере алады. 

  1. Республикалық олимпиаданың мақсаты мен міндеттері:

2.1. Колледж, жалпы білім беретін мектептер және мектепке дейінгі ұйымдарда қызмет ететін жас мамандардың кәсіби біліктілігін арттыру;

2.2. Жас мамандардың педагогикалық біліктілігін арттыру;

2.3. Республика көлемінде үздік жас мамандарды анықтау және оларды марапаттау.

  1. Республикалық олимпиаданы өткізілуі мен тәртібі:

3.1. Олимпиада бір кезеңнен, барлығы 25 тест тапсырмасынан тұрады.

3.2. Әрбір тапсырманың бір ғана дұрыс жауабы бар және тест нұсқалары екінші рет қайталанбайды;

3.3. Қатысушы ең көбі 3 рет тест тапсыра алады. Ең жоғарғы нәтижесі есепке алынады;

3.4. Тестілеуден өту үшін қатысушыға 50 минут уақыт беріледі. Уақыт біткеннен кейін автоматты түрде тестілеу аяқталады және нәтиже экран бетіне шығарылады;

3.5. Олимпиадаға төлем жасағаннан кейін ғана қатысу мүмкіндігі ашылады;

3.6. Қатысушылардың марапаттары автоматты түрде электронды почтасына жіберіледі және жеке кабинетіндегі «Сертификат-Диплом» бөлімінде сақталады.

  1. Олимпиада қатысушыларына қойылатын талаптар:

4.1. Қатысушы ешкімнің көмегінсіз тапсырмаларды өзі орындауы тиіс;

4.2. Қатысушының атынан өзге біреудің қатысқандығы құрылғының IP адресі арқылы анықталады. Расталған жағдайда қатысушының нәтижесі толықтай жойылады;

4.3. Олимпиада барысында кері батырмасын басуға және басқа бетке ауысуға болмайды;

4.4. Тестілеу парақшасын жауып алған жағдайда тестілеуге берілген уақыт ішінде «Менің нәтижелерім» бөлімінде «тестті жалғастыру» батырмасын басу арқылы қайта жалғастыру мүмкіндігі қарастырылған;

4.5. Уақытында енгізілмеген тапсырмалар үшін төлемдер қайтарылмайды;

4.6. Берілген сұрақтарды белгілемей алдыға және кейін шегінуге болмайды;

4.7. Тестке қатысу жеке немесе координатордың ұйымдастыруымен жүзеге асады;

4.8. Координатор өзінің жеке парақшасы арқылы бір немесе бірнеше адамды қатыстыра алады (бір ұжымнан ғана қатыстыруы тиіс);

4.9. Тест нәтижелері қайта қарауға жатпайды және аппеляциялық комиссия құрылмайды;

4.10. Олимпиадаға байланысты сұрақтар qaztest.kz@mail.ru почтасына қабылданады.

 ОЛИМПИАДАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОСЫМША АҚПАРАТТАР 

Олимпиадаға қатысу бағасы:  бір реттік тест – 600 теңге, екі реттік мүмкіндік – 1000 теңге. Толық ақпарат сайтта жаңалықтар бөлімінде жарияланады.

 

ОЛИМПИАДАНЫҢ МАРАПАТТАУ РӘСІМІ

 

Олимпиада қорытындысы бойынша 17 ұпайдан жоғары жинаған қатысушыларға І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар тағайындалады.

Орын ұпайлары:

І орын – 25-23 ұпай

ІІ орын – 22-20 ұпай

ІІІ орын – 19-17 ұпай

Қатысушылардың марапаттары олимпиада барысында жеке парақшасында сақталады және электронды түрде почтасына жіберіледі.

Республика бойынша ең жоғары ұпай жинаған қатысушылар «Үздік жас маман» төсбелгісімен және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Құрмет грамотасымен» марапатталады.

Қорытынды нәтиже, яғни төсбелгі иегерлері сайтта 2023 жылдың 2 мамыр күні жарияланады.

Ескерту! Қатысушылардың жинаған ұпайы тең болған жағдайда тесттен өткен уақыты есепке алынады. Қатысушылардың нәтижесі IP адресі арқылы тексеріліп, басқа адам өткізгені анықталса, нәтиже жойылады. Ұйымдастырушылар комитеті тест нәтижесі бойынша қорытынды жариялайды.

Бір ұйымнан 40 қатысушы қатысып, 20 жүлделі орын иеленген ұжымға  «Үздік ұжым» плакеткасы беріледі. Сонымен қатар, бір ұйымнан 20-дан көп қатысушы қатыстырған координаторға алғыс хат беріледі. «Үздік ұжым» плакеткасына үміткерлер қатысушылардың тізімін qaztest.kz@mail.ru почтасына олимпиаданың соңғы күніне дейін жолдауы керек.

 

«ҮЗДІК ҰЖЫМ» НОМИНАЦИЯСЫ ҮШІН ӨТІНІШ ҮЛГІСІ

 

  Мектеп атауы, мекен-жайы, индексі және байланыс нөмірі
Р/с Қатысушылардың аты-жөні Сайтқа тіркелген почтасы (қатесіз болуы міндетті) Координатордың аты-жөні, телефоны
1.      

Ескерту! «Үздік ұжым» плакеткасы мен координаторға берілетін алғыс хат үшін өтініш хаты жіберілмеген жағдайда марапаттар жіберілмейді.

 

ТӨЛЕМ ЖАСАУ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ

Төлемдер Kaspi.kz қосымшасы (Платежи – qaztest.kz), QIWI терминалдары арқылы  (Білім беру қызметтері→qaztest.kz→e-mail немесе ID нөмір) және кез келген банк картасымен интернет банкинг арқылы онлайн жүзеге асырылады. Төлем жасағаннан кейін қатысушы парақшасына кіріп, «Сатып алу» батырмасын басу арқылы тестті сатып алады.  Төлем жасау туралы түсіндірме сайттың «Бейне нұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Егер қатысушылар саны көп болса, барлық қатысушыларды бір жауапты маман «Координатор» болып, барлығын жеке парақшасында тіркеп, ұйымдастыра алады. Толық нұсқаулық «Видеонұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Жұмыс уақытында онлайн чатқа және qaztest.kz@mail.ru почтасына хат жазу арқылы жылдам жауап аласыз.

Жұмыс уақыты: таңертеңгі 9:00-ден 18:00-ге дейін. Түскі үзіліс 13:00-ден 14:00-ге дейін.

Түскі үзіліс уақытында және жұмыс уақыты аяқталған соң телефонға және эл.почтаға жауап берілмейді.

Қосымша ақпарат алу телефоны: +7 700 978 59 22, +7 775 998 83 87

Collaborative lesson planning: Maximizing the influence of lesson study

0
Jennie Kim: кәріс айдолының Голливудтық дебюты

Collaborative lesson planning: Maximizing the influence of lesson study

Imanayeva Aigerim Ualikhankyzy, master’s degree student

Astana International University, Kazakhstan, Astana

This article is about the use of collaborative lesson planning in Biology and Science lessons. This article deals with a procedure with exceptionally high learning potential and the use of lesson planning hours allows you to expand the possibilities of classes.

Keywords: collaborative lesson planning, collaborative lesson planning strategies, CLP meetings, teacher learning, professional development, collaborative planning, teacher collaboration

Collaboration is said to be an effective type of professional growth in a lot of literature. Teachers must participate in professional development (PD) that is positioned in a community of practice in order to generate and sustain continuous learning circumstances (Cochran-Smith and Lytle 2009). (Wenger 1998). They may routinely cooperate and discuss ideas and insights in the community of practice, which will help them enhance their teaching. The concept of collaboration in a community of practice is founded on the social constructivist learning theory, which states that a group of people with a shared interest learn together by combining their existing knowledge and experiences via regular contacts (Wenger 1998). Their learning may be focused on many areas of their profession, such as upgrading their instructional and subject matter knowledge (Doyle, Sonnert, and Sadler 2020; Erickson 2005), and even addressing burnouts and attrition. (Zinsser and Curby 2014).

It is important in collaborative lesson planning (CLP) that a collegial climate is created that focuses on connecting instructors’ practices to students’ learning goals (Lovett and Cameron 2011).

The Ministry of Education in China encourages the development of a Teaching Research Group, in which instructors collaborate to design lesson plans and prepare teaching materials based on their combined expertise and efforts (Yuan and Zhang 2016).

Because it has been proven in earlier studies that lesson preparation is a difficult activity for teachers, collaboration in teacher professional development can also focus on lesson planning (Rahman 2019).

Teachers can share their pedagogical experiences and undertake action-reflections on their teaching approaches and assessment tools using lesson plans (Gutierez 2015). Recognizing the importance of collegial contact, a yearlong professional development program for collaborative lesson preparation among primary school science teachers was established.

This is in contrast to the individual lesson planning technique, in which a teacher designs a set of learning delivery components for students in isolation.

The capture of the teachers’ ideas on the benefits of collaborative lesson preparation as part of their reflections-on-action yielded a substantial amount of data.

Teachers were able to maintain their regular cooperation and reflections-on-action over their annual PD by allowing them to experience these opportunities in their learning community.

They saw cooperation as a ‘dissonance’ from their previous solo lesson preparation procedures because it was new to them.

The technique of personalized lesson preparation is common in the Philippines (Lomibao 2016).

Novice teachers can be teamed alongside experienced instructors who have substantial knowledge and expertise on topic and pedagogy in this form of professional development (Borko, Livingston, and Shavelson 1990; Leinhardt and Greeno 1986; Livingston and Borko 1989).

The quality of the learning opportunities supplied to pupils is determined by the quality of the lesson plan (Li, Chen, and Kulm 2009).

Furthermore, there are relatively few professional development initiatives that focus on collaborative lesson preparation.

As a result, it will take a lot of time and effort to create lesson plans that address all of the essential student competencies.

Teachers in such a group deliberate together on the best approaches that will lead to great learning results.

Each member of the learning community, particularly teachers, should be given equal opportunity to contribute their observations and thoughts.

Teachers who work together to plan their lessons gain different perspectives from others and acquire professional growth. Collaborative teaching promotes interactive learning to minimize individualized planning and teaching and to break the culture of isolation. It conforms to the principles of social constructivism which promote interactive learning(Williams 2010).

Collaborative activities increase teacher effectiveness when teachers collaborate with others with the same interests(Garmston and Wellman 1999; Graziano and Navarrete 2012; Hawley and Valli 1999; Hiebert and Stigler 2000). In this study, teachers critiqued their lesson plans based on their observations of students’ responses and, through reflections-on-action that were facilitated by a knowledgeable other, explored the impact of collaborative lesson planning as a form of professional development (Hiebert and Stigler 2000).

Reflection, according to Dewey (1933), is an active and purposeful activity that deals with practical issues. As a result, the professional development in this research blended the themes of collaboration and reflection-on-action in lesson preparation throughout the school year, led by the SCT principles. The focus of the reflections was on making sense of the students’ comments, finding areas in their lesson plans to improve, and reaching an agreement on how to handle the issues they discovered. They identified and articulated the methods of the CLP as a ‘dissonance’ to their individual lesson planning approaches through iterative actions during collaborative lesson planning.

The qualitative case study research design (Yin 2009) was employed in this study. It looked into the case of 30 primary school science teachers who were divided into grade-level teams and engaged in a professional development activity. There were two components to the research. The first section described and documented the advantages of collaborative lesson preparation as a year-long professional development opportunity. The creation of the framework, which is made up of the activities in the CLP process, is the second stage of the research. The author (as part of the knowledgeable other) planned these activities and presented them to the teachers as a full PD team, who then recognized the shared activities they conducted throughout their cooperation. The construction of a framework and a description of the features in terms of the actions that make up collaborative lesson planning practice were the outcomes of this reflection-on-action.

In this study, collaborative lesson planning served as an in-service teacher learning activity. Through reflections-on-action, the teachers learned together from the new ideas and methods for teaching their lessons. These insights confirm Dewey’s (1933) recommendations that reflection should be a problem-solving process which requires ‘open- mindedness, responsibility, and wholeheartedness’.

This study showed that with the right assistance and chances, in-service teachers might value their professional development highly. Through reflections-on-action, the school-based PD in this research kept their regular interactions going. They were able to handle one of the most significant areas of their teaching profession by using their lesson plan as a learning object. During revisions, their new knowledge was solidified and promptly used in their classes, based on their thoughts on theory, practice, and empirical classroom data. This promotes the concept of a professional learning community that emphasizes learning via contact while attempting to embrace the concept of a reflective practitioner in a safe and inquiry-driven setting.(Wandersmann 2005).

According to this study, collaborative lesson preparation developed a «dissonance» from solo lesson planning methods among instructors. Their grade-level teams’ collegial attitude generated mutual confidence and a congenial environment, which was a good ‘dissonance’ from their regular routines. Because each team member participated in the classroom observation, their observations were based on evidence and were shared and discussed during the post-lesson conversations. Their observations served as the foundation for assessing their collectively produced lesson plans. They also utilized the data from their observations to determine which parts of their lesson plans needed to be revised. They learned how to constructively critique their lesson plans as a result of this approach.As a result, the study suggests that future PD include collaborative course preparation with full participation of instructors in decision-making.

References:

Baker-Doyle, K. J., and S. A. Yoon. 2011. “In Search of Practitioner-based Social Capital: A Social Network Analysis Tool for Understanding and Facilitating Teacher Collaboration in a US-based STEM Professional Development Program.” Professional Development in Education

Barab, S. A., J. G. Makinster, and R. Scheckler. 2003. “Designing System Dualities: Characterizing a Web-supported Professional Development Community.” The Information Society 19 (3): 237–256.

Biggs, R., F. Westley, and S. R. Carpenter. 2010. “Navigating the Back Loop: Fostering Social Innovation and Transformation in Ecosystem Management.” Ecology & Society 15 (2): 9.

ҚАРА ӨЛЕҢНІҢ ҚҰЛАГЕРІ байқауының қорытындысы

0
ҚАРА ӨЛЕҢНІҢ ҚҰЛАГЕРІ

«… Қасиетіңнен қара өлең, айналайын» атты көркем сөз номинациясының жеңімпаздары

Кіші топ (1-4 сынып)

Алматы қ-ы,Ауэзов ауданы Мүсірепов атындағы № 86 мектеп гимназия Түсіпова Інжу Бас жүлде
«Крылов атындағы орта мектеп» коммуналдық мемлекеттік мекемесі Ахмет Айару Эльдарқызы ІІ орын
Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы М.Қаратаев атындағы №51 қазақ орта мектебі Бейсенбаева Інжу ІІ орын
Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы «Мамандандырылған ІТ лицей» КММ-сі Мухамбет Айлин Русланқызы ІІІ орын
«Керімағаш-Арасан ауылындағы орта мектебі» КММ Ербосынқызы Айару

Аміржан

ІІІ орын
«Тарбағатай жалпы орта білім беретін мектебі» КММ Сейтжан Шырай Нұржанқызы ІІІ орын
Жетісу облысы, Панфилов ауданы, Басқұншы ауылы Крылов атындағы орта мектебі КММ Мырзағали Мейіржан ІІІ орын

Номинация иегерлері (1-4 сынып)

Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы «Мамандандырылған ІТ лицей» КММ-сі Хабдулаева Сабина Нурлановна Номинация
«Керімағаш-Арасан ауылындағы орта мектебі» КММ Бақыт Үміт

Аміржан

Номинация
Ақтау қаласы бойынша білім бөлімінің «№ 3 ЖББМ КММ Серік Рахим Ерланұлы Номинация
Астана қаласы

№89 мектеп-лицейі

Кабиден Олжас Мадиярұлы Номинация
Жетісу облысы, Панфилов ауданы, Басқұншы ауылы Крылов атындағы орта мектебі КММ Еркін Алина Номинация
Астана қаласы

№72 мектеп-лицейі

Қазбек Мерей Азаматқызы Номинация
Шымкент қаласы

Сабыр Рақымов атындағы №53 жалпы орта білім беретін мектебі

Хайритдинова Жасмина Бахтияровна Номинация
Ақтау қаласы «№1 жалпы білім беретін мектеп» КММ Хайрулин Арсен Номинация
«Тарбағатай жалпы орта білім беретін мектебі» КММ Темірқан Еркежан Ақылбекқызы Номинация
«Тарбағатай жалпы орта білім беретін мектебі» КММ Шакер Айша Ерболқызы Номинация
«Тарбағатай жалпы орта білім беретін мектебі» КММ Жарқынқызы Қызғалдақ Номинация
Астана қаласы

№89 мектеп-лицейі

Абдрахман Ибрахим Рамазанұлы номинация
Астана қаласы

№89 мектеп-лицейі

Қасым Алихан Мурадымұлы Номинация
Алматы қаласы, Әуезов ауданы, Ғ.Мүсірепов атындағы 86 мектеп-гимназиясы МКМ. Сарқытбек Сардар Қуатбекұлы Номинация

Орта топ (5-8 сынып)

Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қызылшекара ауылы

«К.Байшығанұлы атындағы орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен» КММ

Сақан Санат І орын
Атырау облысы, Жылыой ауданы, Шоқпартоғай ауылы №3 жалпы орта білім беретін мектеп Әлібекұлы Бекарыс І орын
Жетісу облысы, Кербұлақ ауданы Ж.Жапаров атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығы Ержан Каусар І орын
Атырау облысы, Жылыой ауданы, Шоқпартоғай ауылы

№3 жалпы орта білім беретін мектеп

Нұралы Мүнира Әнуарбекқызы ІІ орын
Жетісу облысы,Панфилов ауданы,

Басқұншы ауылы

«Крылов атындағы орта мектеп» КММ

Алдаберген Шынтас Сухрабұлы ІІ орын
Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы,

№ 169 Н.Илялетдинов атындағы орта мектебі

Сұлтанбек Жанель ІІ орын
Астана қаласы

№89 мектеп-лицейі

Серикбаева Майра ІІІ орын

Номинация иегерлері (5-8 сынып)

Атырау облысы, Жылыой ауданы, Шоқпартоғай ауылы,

№3 жалпы орта білім беретін мектеп

Шопан Айжанат Жұмабайқызы Номинация
«Жиделі жалпы білім беретін мектебі» Әнуарбекқызы Жаннұр Номинация
Алматы облысы, Райымбек ауданы, Қызылшекара ауылы «К.Байшығанұлы атындағы орта мектебі мектепке дейінгі шағын орталығымен»КММ Бекболат Нұрсұлтан Номинация
Абай облысы, Аягөз қаласы

«№7 жалпы білім беретін орта мектеп» КММ

Даулетова Айғаным Номинация
«Е.Сыпатаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен КММ Оразай Назерке Алмасқызы Номинация
Жетісу облысы, Панфилов ауданы

«Үшарал орта мектебі

мектепке дейінгі шағын

орталығымен» КММ

Ордабай Мадина Номинация
Жетісу облысы, Панфилов ауданы

«Үшарал орта мектебі

мектепке дейінгі шағын

орталығымен» КММ

Жансейт Ұлпан Номинация
Жетісу облысы Панфилов ауданы

«Үшарал орта мектебі

мектепке дейінгі шағын

орталығымен» КММ

Нұрдаулет Айару Номинация

Жоғары топ (9-11 сынып)

Ақтау қаласы №3 жалпы білім беретін мектеп Комит Перизат І орын
«Жетісу облысы білім басқармасының Панфилов ауданы бойынша білім бөлімі» мемлекеттік мекемесінің «Е.Сыпатаев атындағы орта мектеп мектепке дейінгі шағын орталығымен КММ Абдуали Арсен Айдосұлы І орын
Алматы қаласы, Алмалы ауданы Б.Атыханұлы атындағы №36 мектеп -гимназия Абетей Фатима Бауыржанқызы ІІ орын

Номинация иегерлері (9-11 сынып)

«Астана қаласы әкімдігінің № 89 мектеп- лицей» ШЖҚ МКК Султанбекова Дамира Номинация

«Қара өлеңнің құлагері» атты жас ақындар номинациясы бойынша қорытынды

Ақтау қаласы

Н.Марабав атындағы 7мектеп-лицейі

Джумағазиев Дархан І орын

«Жақсы сөзім – жаны игі халқым үшін» атты эссе номинациясы бойынша қорытынды

ШҚО, Өскемен қаласы, химия-биология бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі Советбекова Амина ІІ орын
Қызылорда облысы, Жаңақорған ауданы №169 Н.Илялетдинов атындағы орта мектебі Талғатқызы Карина І орын

Номинация иегерлері

Ұлытау облысы білім басқармасының Жезқазған қаласы білім бөлімінің «Қабден Шыңғысов атындағы №5жалпы білім беретін мектебі»КММ Қорабаева Арайлым Сериковна Номинация

Творчество Абая в традиционном мировоззрении

0

Казахский Национальный Университет имени аль-Фараби является лидером Генерального рейтинга вузов Казахстана, первый в истории страны лауреат премии Президента Республики Казахстан «За достижения в области качества» с большим уважением относится к культуре народа, истории зарождения казахской поэзии и великим казахских писателям и поэтам. Научно-исследовательский институт Абая при КазНУ совместно с докторантами 2 курса специальности «8D02302 – Переводческое дело (западные языки)» филологического факультета, кафедры иностранной филологии и переводческого дела 22 февраля 2023 года провели мероприятие «Творчество Абая в традиционном мировоззрении», которое было организовано в рамках программы «Рухани жаңғыру».

Мероприятие началось со вступительного слова к.ф.н., доцента Мұсалы Л.Ж., которая ознакомила студентов с темой и целью проводимого мероприятия, вкратце рассказала об основных фактах и достижениях великого казахского поэта Абая Кунанбаева.

Абай Кунанбайулы (1845-1904) — великий поэт, писатель, общественный деятель, просветитель, основатель казахской письменной литературы и литературного языка. Абай всесторонне изучил восточную и западную культуру, чтобы способствовать просвещению народа, и сумел показать основы этой культуры своему народу.

После вступительного слова докторант второго курса показал увлекательную презентацию на тему изучения поэзии Абая в Китае. Студенты проявили интерес к рассказанным фактам, почерпнули много нового в сфере популярности тематики абаеведения в Китае и заинтересованности людей в его поэзии, жизни и ценностях.

Произведения Абая уже переведены на многие языки и получают высокую оценку народов мира. Библиография включает переводы слов назидания поэта на русский, английский, таджикский, китайский, немецкий языки, а также избранные произведения на турецком языке, стихи на арабском языке.

Далее, организаторы ознакомили студентов с основным этапом мероприятия. Этим этапом стала интерактивная викторина с различными вопросами, связанными с жизнью, творчеством и мировоззрением Абая Кунанбаева.  Студентов поделили на группы, каждая из которых по очереди отвечала на доставшийся им вопрос. При поиске ответа студенты проявили находчивость, логику, и показали высокий уровень знаний о творчестве великого поэта. В течение мероприятия студенты показали неподдельный интерес, стремление получать новые знания и развивать кругозор, а также использовать на практике полученную информацию. Мероприятие прошло в приятной, дружелюбной и познавательной обстановке. Студенты высоко оценили подготовку мероприятия, предоставленные материалы и организацию викторины. Организаторы, в свою очередь, высоко оценили вовлеченность студентов в процесс и их немалый уровень осведомлённости в тематике мероприятия.

Руководители практики: к.ф.н., доцент Мұсалы Л.Ж., Байлиева Ұ. Б.

Докторанты: Бауржанұлы Е., Извеков В.С., Моругова Е.А.

 

 

 

 

Қазақстан тарихы пәнінен дәстүрлі V Республикалық қашықтық олимпиадасы

0

ҚР Тұңғыш Президенті қоры сыйлығының иегері, үздік қазақ тілді білім сайты – Qaztest.kz онлайн олимпиада ұйымдастыру комитеті мен Абай атындағы ҚазҰПУ-мен жасалған меморандум аясында қазақтан шыққан тұңғыш тарих ғылымдарының докторы, профессор, ҚазКСР ҒА-ның корреспондент-мүшесі Ермұхан Бекмаханұлының өмірі мен ғылыми мұрасын насихаттау мақсатында мұғалімдер арасында  Қазақстан тарихы пәнінен дәстүрлі V Республикалық қашықтық олимпиадасын (бұдан әрі Олимпиада) өткізеді.

Олимпиадаға жалпы білім беретін мектептерде қызмет ететін мұғалімдер мен колледж оқытушылары қатыса алады. Олимпиада тапсырмалары Қазақстан тарихы пәнінен, Е.Бекмаханұлының өмірі мен ғылыми мұрасы және тарихты оқыту әдістемесі бойынша беріледі.

Олимпиада qaztest.kz сайтында өтеді.

Олимпиада бір кезеңнен ұйымдастырылады. Олимпиада 2023 жылдың 6 ақпан мен 10 наурыз аралығында өткізіледі. Қорытындысы 13 наурыз күні жарияланады.

Олимпиада жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар, Үздік ұжымдарға арнайы плакетка беріледі. Республика бойынша ең жоғары ұпай алған қатысушыларға «Ноқталанған тарихшы. Ермұхан Бекмахановтың шерлі тарихы: деректі ғұмырнама» кітабы сыйға беріледі және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Құрмет грамотасымен» марапатталады.

Олимпиада туралы толық ақпаратты +7 700 978 59 22; +7 775 998 83 87 телефондары арқылы білуіңізге болады.

Е.Бекмаханұлы атындағы дәстүрлі V Республикалық Қазақстан тарихы пәнінен қашықтық олимпиадасының

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕСІ

  1. Жалпы ереже

1.1. Qaztest.kz қашықтық олимпиадасының осы Ережесі (әрі қарай – Ереже) олимпиадаларды ұйымдастыру және өткізу тәртібін анықтайды (әрі қарай – Қашықтық олимпиада);

1.2. Қашықтық олимпиада жайлы мәліметтер және қорытынды нәтиже qaztest.kz сайтында жарияланады;

1.3. Олимпиада qaztest.kz сайтында 2023 жылдың 6 ақпан мен 10 наурыз аралығында онлайн өткізіледі;

1.4. Олимпиадаға жалпы білім беретін мектептерде қызмет ететін мұғалімдер мен колледж оқытушылары қатыса алады;

1.5. Олимпиада тапсырмалары Қазақстан тарихы пәнінен, Е.Бекмаханұлының өмірі мен ғылыми мұрасы және тарихты оқыту әдістемесі бойынша беріледі;

1.6. Қашықтық олимпиадаға қатысу – ақылы,  ерікті негізде жүзеге асырылады.

1.7. Олимпиада марапаттарын үшінші тараптың қатысуымен бейресми негізде заңсыз алу жарамсыз боп танылады. qaztest.kz сайтындағы «Марапаттарды тексеру» батырмасы арқылы әрбір қатысушы өзінің марапаттарын тексере алады. 

  1. Республикалық олимпиаданың мақсаты мен міндеттері:

2.1. Қазақтан шыққан тұңғыш тарих ғылымдарының докторы, профессор Ермұхан Бекмаханұлының өмірі мен ғылыми мұрасын насихаттау;

2.2. Мұғалімдердің кәсіби біліктілігін арттыру және оларды қолдау, ынталандыру;

2.3. Республикамыздағы үздік тарихшы ұстаздарды анықтау және оларды марапаттау.

  1. Республикалық олимпиаданы өткізілуі мен тәртібі:

3.1. Олимпиада бір кезеңнен, барлығы 25 тест тапсырмасынан тұрады.

3.2. Әрбір тапсырманың бір ғана дұрыс жауабы бар және тест нұсқалары екінші рет қайталанбайды;

3.3. Қатысушы ең көбі 3 рет тест тапсыра алады. Ең жоғарғы нәтижесі есепке алынады;

3.4. Тестілеуден өту үшін қатысушыға 50 минут уақыт беріледі. Уақыт біткеннен кейін автоматты түрде тестілеу аяқталады және нәтиже экран бетіне шығарылады;

3.5. Олимпиадаға төлем жасағаннан кейін ғана қатысу мүмкіндігі ашылады;

3.6. Қатысушылардың марапаттары автоматты түрде электронды почтасына жіберіледі және жеке кабинетіндегі «Сертификат-Диплом» бөлімінде сақталады.

 

  1. Олимпиада қатысушыларына қойылатын талаптар:

4.1. Қатысушы ешкімнің көмегінсіз тапсырмаларды өзі орындауы тиіс;

4.2. Қатысушының атынан өзге біреудің қатысқандығы құрылғының IP адресі арқылы анықталады. Расталған жағдайда қатысушының нәтижесі толықтай жойылады;

4.3. Олимпиада барысында кері батырмасын басуға және басқа бетке ауысуға болмайды;

4.4. Тестілеу парақшасын жауып алған жағдайда тестілеуге берілген уақыт ішінде «Менің нәтижелерім» бөлімінде «тестті жалғастыру» батырмасын басу арқылы қайта жалғастыру мүмкіндігі қарастырылған;

4.5. Уақытында енгізілмеген тапсырмалар үшін төлемдер қайтарылмайды;

4.6. Берілген сұрақтарды белгілемей алдыға және кейін шегінуге болмайды;

4.7. Тестке қатысу жеке немесе координатордың ұйымдастыруымен жүзеге асады;

4.8. Координатор өзінің жеке парақшасы арқылы бір немесе бірнеше адамды қатыстыра алады (бір ұжымнан ғана қатыстыруы тиіс);

4.9. Тест нәтижелері қайта қарауға жатпайды және аппеляциялық комиссия құрылмайды;

4.10. Олимпиадаға байланысты сұрақтар qaztest.kz@mail.ru почтасына қабылданады.

ОЛИМПИАДАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОСЫМША АҚПАРАТТАР

Олимпиадаға қатысу бағасы:  бір реттік тест – 600 теңге, екі реттік мүмкіндік – 1000 теңге. Толық ақпарат сайтта жаңалықтар бөлімінде жарияланады.

 

ОЛИМПИАДАНЫҢ МАРАПАТТАУ РӘСІМІ

Олимпиада қорытындысы бойынша 17 ұпайдан жоғары жинаған қатысушыларға І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар тағайындалады.

Орын ұпайлары:

І орын – 25-23 ұпай

ІІ орын – 22-20 ұпай

ІІІ орын – 19-17 ұпай

Қатысушылардың марапаттары олимпиада барысында жеке парақшасында сақталады және электронды түрде почтасына жіберіледі.

Олимпиада қорытындысы бойынша ең жоғары нәтиже көрсеткен қатысушыларға «Ноқталанған тарихшы. Ермұхан Бекмахановтың шерлі тарихы: деректі ғұмырнама» кітабы сыйға беріледі (бір ұжымнан 2 қатысушы ғана енгізіледі) және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Құрмет грамотасымен» марапатталады. Қорытынды нәтиже, яғни сыйлық иегерлері сайтта 2023 жылдың 13 наурыз күні жарияланады.

Ескерту! Қатысушылардың жинаған ұпайы тең болған жағдайда тесттен өткен уақыты есепке алынады. Қатысушылардың нәтижесі IP адресі арқылы тексеріліп, басқа адам өткізгені анықталса, нәтиже жойылады. Ұйымдастырушылар комитеті тест нәтижесі бойынша қорытынды жариялайды.

Бір ұйымнан 40 қатысушы қатысып, 20 жүлделі орын иеленген ұжымға  «Үздік ұжым» плакеткасы беріледі. Сонымен қатар, бір ұйымнан 20-дан көп қатысушы қатыстырған координаторға алғыс хат беріледі. «Үздік ұжым» плакеткасына үміткерлер қатысушылардың тізімін qaztest.kz@mail.ru почтасына олимпиаданың соңғы күніне дейін жолдауы керек. 

Төлемдер Kaspi.kz қосымшасы (Платежи – qaztest.kz), QIWI терминалдары арқылы  (Білім беру қызметтері→qaztest.kz→e-mail немесе ID нөмір) және кез келген банк картасымен интернет банкинг арқылы онлайн жүзеге асырылады. Төлем жасағаннан кейін қатысушы парақшасына кіріп, «Сатып алу» батырмасын басу арқылы тестті сатып алады.  Төлем жасау туралы түсіндірме сайттың «Бейне нұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Егер қатысушылар саны көп болса, барлық қатысушыларды бір жауапты маман «Координатор» болып, барлығын жеке парақшасында тіркеп, ұйымдастыра алады. Толық нұсқаулық «Видеонұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Жұмыс уақытында онлайн чатқа және qaztest.kz@mail.ru почтасына хат жазу арқылы жылдам жауап аласыз.

Жұмыс уақыты: таңертеңгі 9:00-ден 18:00-ге дейін. Түскі үзіліс 13:00-ден 14:00-ге дейін.

Түскі үзіліс уақытында және жұмыс уақыты аяқталған соң телефонға және эл.почтаға жауап берілмейді.

Қосымша ақпарат алу телефоны: +7 700 978 59 22, +7 775 998 83 87

НАҒАШЫБЕК ҚАПАЛБЕКҰЛЫ ӘҢГІМЕСІНДЕ: КЕЙІПКЕРЛЕРДІҢ БЕЙНЕСІ  

0
Jennie Kim: кәріс айдолының Голливудтық дебюты

(«ДОС ЖҮРЕГІ» ШЫҒАРМАСЫ БОЙЫНША)

Аңдатпа

Мақала Нағашыбек Қапалбекұлының «Дос жүрегі» шығармасына негізделе отырып, сондағы кейіпкерлердің бейнесін ашу жайлы. Сол бейнені ашуда кейіпкерлердің кескін- тұлғасына, іс- қыймылына, мінез- құлқына назар аудару қажеттігі. Бейненің ашылуы жазушының қолданар көркемдегіш құралдары мен сөз қолдану ерекшеліктеріне байланысты екенін түсіндіру.

Түйін сөздер: мінез- құлық, көркем бейне, көркемдегіш құралдар, көркем әдебиет стилі, функционалды- стилистика.

В ПОВЕСТИ НАГАШЫБЕКА КАПАЛБЕКОВИЧА: ОБРАЗ ГЕРОЕВ (ПО ПРОИЗВЕДЕНИЮ « ДОС ЖҮРЕГІ «)

Аннотация

Статья основана на произведении Нагашыбека Капалбековича «Дос жүрегі» и посвящена раскрытию образа героев. При раскрытии этого образа необходимо обращать внимание на личность, поступки, поведение героев. Разъяснение того, что раскрытие образа зависит от особенностей использования автором художественных средств и словоупотребления.

Ключевые слова: характер, художественный образ, художественные средства, стиль художественной литературы, функциональная — стилистика.

IN THE STORY OF NAGASHYBEK KAPALBEKULY: THE IMAGE OF HEROES (BASED ON THE WORK » DOS ZHUREGI «)

The article is based on the work of Nagashybek Kapalbekuly “Dos zhuregi” and is devoted to revealing the image of the heroes. When revealing this image, it is necessary to pay attention to the personality, actions, behavior of the characters. Explanation of the fact that the disclosure of the image depends on the peculiarities of the author’s use of artistic means and word usage.

Keywords: character, artistic image, artistic means, style of fiction, functional — stylistics.

 

 

Түркітанушы ғалымдар Ә. Құрышжанов, Б. Сағындықовтың ғылыми зерттеулеріндегі «Ақиқат сыйы» 12 ғасырдағы өмір сүрген дана ғалым Ахмет Йүгінекидің прозалық және поэтикалық аудармаларындағы еңбектерінде келтірген ойында қайырлы істің кетсе, бәрі кетеді, егер ол келсе, бәрі айналып кетеді,- деген пайымды аудармалары мақаланың негізгі идеясына түрткі болып отыр [10, 84-б.].

Зерттеуші ғалым Ыбырайым Ә. О. көркем әдебиет стилі функционалды стилистиканың қоғамға қызмет ететін тіл екендігін өз кезінде стилистика және редакциялауға арналған оқу құралында айтып өтуге болады. Осы тұрғыда «Көркем әдебиет стилі немесе көркем сөз- ойды және сезімді образ арқылы бейнелейтін айрықша өнер» [1, 83-б.]. Қаламгер өз шығармасында ерекше тұлғалық бейнені суреттеуге тырысады. Қандай ойдың, парасаттың биіктігі болса, шығарма тілі соншалықты дара жазылады. « Әдебиетте адамның көркем бейнесін жасағанда, жазушы оның кескін- тұлғасын, іс- әрекетін, мінезін, сол ортаның, дәуірдің өзгешіліктерін танытатын типтік сипаттарымен қатар өзінің басына ғана тән ерекшеліктерді де байқалатындай етіп суреттейді» [2].

«Ойдың, сезімдегі образы арқылы айрықша бейнелейтін ұшқыр ойдың көрінісі- көркем прозада бейнелеу тәсілінің образ құрылысына композициялық ерекшелік авторлық дара қатысымға байланысты болады» [1, 87-б.].

Мысалы Н. Қапалбекұлының Дос жүрегі әңгімесінде: « Ермектің түр-тұрпатын көріп күліп жібердім, ол қысылып, кепкісін шеше қойды. Қазандай басындағы анау-мынауға көнбес жылқының қылындай қайратты қара шашын ұстарамен тап-тақыр сыпыртып тастапты. Айырдай  қолымен сол үрленген қарындай жалтыраған басын әлсін-әлсін сипалай береді» [3, 161-б.]. Демек, автордың бірінші жақта баяндау ерекшелігі оқырманды өзіне бірден баурап алуы, айтар образдың қасына апарып қоюы ерекше даралықты, қатысымды көрсетеді. Бұдан оқырман мен автордың кейіпкердің ортақ іске теңдей келуі ешқандай шексіз байланысқа түсіретін көркем бейнені тұтас қабылдауға мүмкіндік береді.

Көркем әдебиет тілі- талантты жазушының көркем бейнені жасау құралына айналғанынкөреміз.

Зерттеуші ғалымдар Д. Н. Шмелевпен Н. М. Шанскийдің негізгі ойы да, Л. Ю. Максимовпен Н. А. Мещерскийдің көрсетулері бойынша, әдеби көркем тілдің мәртебесін функционалдыстильдерде мүмкін емес дейді [1, 87-б.]. Бұл ойға қарсы келген ғалым Б. Н. Головин, басқада ғалымдар сияқты, стильдерді әлеуметтік әрекеттің типтеріне, сана (ойлау) жұмысының типтеріне, шындықтың функционалды аспектілеріне (тіл мен шындықтың өзара әрекеттесімі жағынан), қарым-қатынас жағдайларына сондай-ақ сөйлеу құрылымдарымен стильдердің типті құйымдарына қатынасына қарай көркем әдебиет тілі «басқа стильдермен қатар», ол басқа стильдерді өзіне сіңіріп алмайды және әдеби тіл шегінен шықпайды деп есептейді [1, 87-б.].

«Тіл ішіндегі тіл» деген анықтамаға, көптеген ғалымдар стилистикада әдеби тілдің ерекше түр мәртебесінде қаралады деп санайды. Ол өзге стильді сіңіріп алмайды, өзінің шекарасынан шықпайды. « Көркем бейнеге тән типті және даралық сипат- ерекшеліктері- тұтас ұғым. Кейіпкердің іс- әрекетіндегі, мінезіндегі көптеген жекелік- сипат белгілер өзінің даралық, нақтылық қалпын сақтай отырып, типтік мағынаға да ие бола алады» [2].

Мысалы Н. Қапалбекұлының Дос жүрегі әңгімесінде автор былай береді: «Ол кеткеннен кейін де  көпке  дейін бір  көңілді  әуен сәулесі көкірегіме қанат  жайып,  сүйсіне жадырайтыным бар. Сол  дәудірлеген  Ермектің  бүгінгі  келісінен  кейін, қайта  елі  көшкен  күзгі  жайлауда  жалғыз қалғандай  құлазыдым  кеп» [3, 162-б.]. Жоғарыда аталған дәлелге сәйкес автор даралық сипат ерекшелігін кейіпкердің іс әрекетімен мінезіндегі достық қатынасы сыйласымын өте өткір сезім көлеңкесінде бере алған.

Себебі: Ермек Қайыркеннің Таңатқа ренішін сезеді, бірақ автор палата есігінен шығып бара жатып, естілер естілмес бәсең дауыспен Таңаттың Қаратауға қайтып кеткендігін сыбырмен айтып кетеді. Автор іле шала Ермектің үстінен бензин шығып кеткендігін бірден осы жерде қозғайды. Бұл автордың Таңатқа деген ренішін «бензин» сөзімен алмастырып, ішті өрттеп жіберуге даяр екендігін шығарма басталмай жатып, өкпесін көрсетеді. Әрине, бұдан қоғамға қызмет ететін функционалды-стилистиканың бір түрі көркем әдебеиет тілі екендігін аңғарамыз. Автордың бұл әсерлеп беруі ағартушы ғалым А.Байтұрсынұлының зертеулеріндегі меңзеуі екендігін көрсетеді. «Тілдің міндеті- ақылдың аңдауын аңдағанынша, қиялдың меңзеуін меңзегенінше, көңілдің түйін түйгенінше айтуға жарау. Мұның бәріне жұмсай білетін адамы табылса, тіл шама қадырынша жарайды. Бірақ тілді жұмсай білетін адам табылуы қиын… Сондықтан сөзден жасап, сөз шығару деген әркімнің қолынан келе бермейді және шығарғандардың да сөздері бәрі бірдей жақсы бола бермейді» [4]. бұдан Н.Қапалбекұлыныңақылдың аңдауын, қиялдың меңзеуін, көңілдің түйінін, тілді түйгенінше жұмсай білетін адам екендігін аңғаруға болады.

Көркем әдебиет стилінің мақсаты- тілдік құралдарды пайдалану арқылы бейне образ жасау. Соған орай, онда сөйлеудің көркемдік, экспрессивті- эмоционалдық бояулары кең қолданылады дейді [1, 86-б.]. Кейіпкер бейнесін ашуда оның мінезімен қылығына да мән беру айрықша маңызды. С. Қирабаев, Р. Тұрысбек және Б. Құндақбаев секілді профессорлардың еңбектерінде Ж. Аймауытұлының шығармашылығы мен соларға жүргізген зерттеулері жайында жазса, профессор А. Ақажанова да адам қылығын бақылау туралы зерттеген Ж. Аймауытұлы еңбектеріндегі ойды жүйелеп, қадағалап, назарда байқап отыруды, сонымен бірге ол амалдарғаәсер беретін сыртқы жағдайлардың өзгешілігін және бақыланушының ішінде болып жатқан қызмет ағымдарын қарастыру екендігін айқындаған [5, 42-б.]. Демек, таңдалған зерттеу объектінің ішіндегі назарда тұрған кейіпкерлерді бақылау. Автор шығармасында өз өміріне ғана емес, өзгенің өміріне де бақылау жүргізгендігін байқауға болады. Сол замандағы, қоғамдағы адамдардың бейнесін бақылау, саралау, нәтижесін беру осы шығарманың негізіне арқау болады. Ендеше, шығармада бірден көзге түскен, алайда жағымсыз тұсынан байқалған Таңатты ерекше бөліп, баса айту керек.

Мұндағы Таңаттың бар айтқаны ол өзінің жеке басында болып жатқан жағдайлары туралы. Мысалға осы фрагментті қарастырып көрелік: «Өзімізден бір класс  қана төмен  оқыған, кезінде  шалбар киіп жаяу  жарысқа  түсіп  жүретін Сәбира  деген қызға  ғашықтығын жазады, оқуының  қиындығын, “Сопромат” дегеннің  миына  кірмейтініне  қиналады, стипендия  ала алмай, жағдайының  ауырлығын  айтады. Баяғы тоғызыншы  кластағы  алған  пальтосы қысқарып кетсе де  әлі киіп жүргенін, оқу бітірген соң  күреп ақша табатынын жыр қылады: “Сен білесің бе, геологтар бір айда мың сомға  дейін  табады екен, егер қазба байлық тауып қалсаң, ақшаның астында қалдым дей бер” дейді қиялдап» [3, 163-б.]. Демек, кейіпкер Эгоист болғаны. « Эгоизм (өзімшілдік) – басқалардың мүддесімен санаспайтын, тек өз мүддесін ғана көздеуді көрсететін адамның жеке бастық теріс қасиеті» [6]. Таңат бірде бір рет досының жағдайы жайлы сұрамағанын анық байқаймыз. Бұл да эгоистік (өзімшілдік) мінездің белгісі. « Өзімшілдік- адамның басқа адамдардың мүмкіншілдіктерімен және қызығушылықтарымен санаспай, тек өзінің жағдайын түзеуге тырысатынын көрсететін мінездің жақтары» [6].

Біз бақыланушының, яғни кейіпкердің бойындағы мінезін, амалын анықтадық. Ендігі кезек сол мінездің, амалдың танылу себебі немесе соның пайда болуына әсер берген сыртқы жағдай: Бірінші тараптан отбасындағы бір түйір бала болса, екінші тараптан балаға ата-анасының берген әсерімен тәрбиесі. Осыған дәлелдеме: «Жеңіс мерекесі күні сендердің  үйлену  тойларың  болды.  Кәрі әке-шешең  сүйектері  сыртылдап жалғыз буаз сиырын  былтырғы торпағымен қосып,  Ұзынағаштағы базарға  сатып, пұл жасап, ел  қатарлы  тойыңды  өткізді» [3, 164-б.]. Ата-ананың мұндай жағдайға бару себебі: бір жерінен «Жұрт не дейді?» деген басқалардың ойына тәуелділік болса, «Басқаның ойына тәуелді болу- психологиялық күй. Нақтырақ айтар болсақ, адамға өзіне керекті емес, өзге жұртқа қажет дүниені істеткізетін, айтқызатын психологиялық қысым» [7]. бір жерінен баласына деген шын махаббаты мен жанашырлығы. Бұны ата-аналық борыш дейміз. «Борыш- тұлғаның өзге адамдармен қоғам алдындағы жауапкершілігі, міндеті, парызы» [6]. Дәстүрлі түсінік бойынша, баласы дүниеге келгеннен бастап, бағып- қағу, қажеттіліктерін қамтамасыз ету ата- ананың мойнында, ал қартайған шақта ата-анаға қамқор болу бала борышы болып есептелінеді [6].

«Көркем сөйлеуде түрлі тілдік бірліктердің метафоралығы мен бейнелігі жиі байқалады да, онда синонимдердің, көп мағыналықтың, лексиканың түрлі стилистикалық қабаттарының бар мүмкіндіктері жиі қолданады» [1, 87-б.]. Мысалға: « Қолында  қолатыры белі  үзіліп кете сақтап,  бізге сыңқ-сыңқ еркелей Сәбираның күлгені  қандай! Кеудесі  аяққаптай  Таңаттың  “О, бауырларым” деп қапсыра құшағына   алғаны қандай  десеңші?..» [3, 165-б.]. Автордың сипаттауында оның өмірі күнделікті ауыл күрбелең тіршілігімен өтуде, бірақ күншуақты Сенбіде, аялдамада сары автобусты күту қуаныштың символы іспеттес. Себебі: Таңаттың қаладан оралар күні оларға кішігірім мереке. Осындағы « Аяққап- Ертеде көшкен үйдің ыдыс-аяқ салатын киіз қабы» [6]. Автор Таңаттың кеудесін дәл осы аяққаптай кең екендігін, құшағына бірден екі адамды алардай үлкен екендігін көрсетеді. Қасындағы Сәбираның «белі үзіліп» дегенінен оның нәзік, арықша келгенін ұғынамыз. Автордың лексикадағы тілдік бірліктердің, соның ішінде синонимдер мен көпмағыналықты дұрыс бағытта бере алауы, бізге көз алдымызға кейіпкер түр-сипатын елестету мүмкіндігін сыйлайды.

«Бұрын мұндайда  “Апырай солай ма?” деп таңданып, ежіктеп  қайта  сұрап  жататын Таңат, бипазданып,  жерді өкшесімен  қазып  қозғалатын мінез тапқан» [3, 165-б.]. Автор Қайыркенмен Ермектің жанталасып ауылдың бітпейтін хикаяларына Таңаттың бұрынғыдай тамсана тындайтын қылығы, үйленгеннен кейінгі салқындау, жабық мінезімен алмасқанын меңзейді. Бұл дегеніміз адамның көп жағдайда үйленгеннен кейін мінезінің ауысуын көрсетеді. Джорджия университетіндегі психология кафедрасының доценті Джастин Лавнердің айтуынша: «Понятно, что молодожены акцентируются на своих отношениях, уделяя меньше внимания друзьям и коллегам» деген болатын [8]. Шығармадағы осы үзіндіге назар аударсақ: «Одан әлгі  Серіктің  ала бас  сиыры  егіз ұрғашы  бұзау  туғанын, аттестат  ала сап Рәсілдің  қызы күйеуге  қашып  кеткені  сияқты, жамырап, бітпейтін  ауыл хикаяларын  соғамыз» [3, 165-б. ]. осындағыАуыл әңгімелерін жанды, табиғи түрде көрсету үшін сол кездің адамдарының бейнесін беруде, сол арқылы Серіктің малшы екенін, Рәсілдің қызы жеңілтек екенін аңғарамыз. « Жеңілтектік- адам мінезіндегі ұшқалақ, дәйексіз, жеңілдікті білдіретін сипаттары. Ж. Мінез жеке адамның іс- әрекетінде, адамдармен қарым-қатынаста әрбір істің мәнжайына ой жіберіп, терең ойламай жай түрде қарайтын асығыс ой түйетін өзіндік ерекшелігі» [ 9, 216-б.].

Зерттеуші ғалым Ыбырайым Ә.О айтқанындай сөйлеудің жандылығымен табиғилығы көрсеткішін алу үшін ауыз екі сөйлеу тілінің бөлшектері де қолданылады [ 1, 86-б.]. Дәл сол ауыз-екі сөйлеу тілінің бөлшектерін қосқанда, біз кейіпкерлердің ашық эмоционалды айқындығы мен бейнесін аламыз [1, 86-б.]. Мысалға: шығармадағы Сәбираның айтқан сөздерінен оның ерке қылықты, адамды өзіне баурағыш, «сыңқ- сыңқ» күлгенінен қу мінезді, «бүкіл иығын көмілдіріп шашын тарайды» десе ұзын шашты жанды елестету оңайға соқтырады.

Автордың атынан баяндау, автор өзі енгізген «сөйлеуші тұлға» әңгімелеуші тарапынан жүргізіледі. Кейіпкердің белгілі бір идеялық-көркемдік міндеттерімен бірге, белгілі дәрежеде автордың өзі де көрінеді [1, 94-б.]. Шығармада да автор көп жағдайда әңгімеленуші тарапынан бір көрінсе, кейіпкер тарапынан тағы бір көрінеді. Мысалы: анасынан айырылғандығын, артынан бес бала қалғандарын көркемдегіш құралдарды қолдана отырып жазғанда, автордың эмоцияларын сезініп, жағдайының мүшкілдігін байқаймыз. Жағдайат бірден бірнеше кейіпкердің бейнесін ашады. Мысалы: шешенің үй ошағы секілді жылу, мейірімі бірден көрінсе, әкенің жасы келген, оның үстіне сырқаты бар кісі екенін ұғынамыз. Оқиғаның отбасы мүшелеріне аяқастынан түскендігінен ешқайсына оңай болмады, әсіресе әкесінің жағдайы әсерлеп, оқырманды осы көріністі көз алдына елестете аларлықтай жеткізген. Мысалы:«Әншейінде  алдындағы  асын  әзер алып ішіп жүрген әкем тіпті  божырап, бой-бойы шығып, сәл нәрсе болды көзін жасқа шылайды» [3, 167-б.].

Жағдайларының одан әрі күрделенуі зоотехник Құсбектің әңгімеде келгенімен өрбиді. « Салым-салымы шыққан  әкем  мөлиіп  кете  барған. Адамды  бір сүріндірмесін де, шешем өліп, қайғымыз  басымыздан  асып жатқанда  әкеме  сиырға мініске берген, колхоздың құйрық-жалдан жұрдай  арық сары аты жоғалды» [3, 167-б.]. Себебі: анасынан айырылғандығы аздай, сиыр құнын сұраған Құсбектің келуі, Колхоздың сары арық атының жоғалуы қарбаласып жағдайларының мүшкілдігін көрсетті.

«Кекірейген Құсбек  сүйегін сыртынан санап алуға болатын ыңыршағы шыққан сиырының  етін де, терісін де  алмай: -Күніне екі шелек күрпілдетіп тұрып сүт беретін сиырым еді, құны-жеті жүз сом! Тауып  әкеп бер! – деп  зіркілдеп отырып  алсын жер  тепкілеп» [3, 167-б.]. Осындағы Құсбектің арам ойлы, тәкаппар адам екенін көреміз. Демек, кейіпкердің анық көрінуі- «төл сөзде» яғни, диалог, монолог жүзінде жүзеге асады [1, 95-б.].

Келесі шығарманың үзіндісіне мән бесрек: «Әсіресе әлі  тілі шықпаған  екіден жаңа асқан  Фарида,  шешемнің сүт кенже  ерке қызы —  бір жыласа көзінен бүртік-бүртік  жас сорғалап қане  тиылсашы,  тек апаммен жатып, апаммен  бірге тұратын, енді сол  иісті аңсап жүр-ау сәби  көңілі» [3, 170-б.]. Мұнда «ортақ төл сөз» көмегімен кейіпкер баяндалуда, яғни «ортақ төл сөз» бізде үшінші жақта беріледі. Біз кейіпкердің ауызынан емшек сүті кетпеген, анасына деген сағынышын білдіріп жатқан сәби екенін ғана аңғармай, авторға да бұл сезім ортақ, таныс екенін түсіне аламыз. Себебі: «ортақ төл сөз кейіпкер мен авторға ортақ ой, сезімдерді береді» [1, 96-б.].

Кейіпкерден айқын бейне алу төл сөз арқылы жүзеге асады дегеніміздей [1, 95-б.]. Керісінше, диалог арқылы басқа кейіпкер бейнесін аша аламыз. Мысалға: Қайыркенмен Таңаттың арасындағы диалогі кезінде Болғанбаевтың бейнесі ашылуда. Сол арқылы Болғанбаевтың ұсақ, мейірімсіз, қатыгез, екі жүзді, байлық құмар деп мінез жағынан айтсақ, бет келбеті жағынан «шегір көзді шикіл сары толық кісі» деп сипаттайды. Дәл осы диалогтан Жорик есімді ұлының да жағымсыз қасиеттері байқалады. «Жоригі жүрісі сұйық бала, өзі сатып жіберуі мүмкін» [3, 175-б.]. дегеннен, оны ерке, сотқар, даңғой бала дейміз.

Құрылыс учаскесінің прорабы Иван Иванович Бейруттың «сіріңке қара» десе қара-торы, арықша келгенін елестете алсақ, «темекіден тісі сап-сары болған» дегенде шылымды көп тартатын кісі екенін түсінеміз. Түсінігі мол, мейірімді жан деп мына үзіндіге қарап айта аламыз: «-Жағдайың ауыр екені рас. Арыз жаз давай. Қысқа отын керек шығар, оны да жаздырып ала ғой,- деп қазақша судай ағып, ақтарылып түсті» [3, 182-б.].  Ендеше, төл сөз стилистикалық, тілдік және графикалық белгілері жағынан ерекшеленіп тұрады [1, 95-б.].

«Автор оқырманға көркем бейне арқылы әсер етуге тырысады. Тілдің көркемдік бейнелегіштік құралдарын өзінше құбылтып, өз мақсаттарына сай пайдаланады» [1, 90-б.]. Осыған мысал: «Келіншегім де дәрігер болғасын ба жиіркенбей, тыжырынбай, асты-үстін  тазалап, уақтылы  дәрісін егіп тұрады» [3, 185-б.].

Айтылғандардың барлығын жалпыласақ, алдымызға қойылған зерттеу мақсатымыз: шығармадағы кейіпкелердің мінезін, іс-әрекетін, кескін- тұлғасын танытуын саралап, кейіпкер бейнесін аша алу, онымен қоса автордың көркем әдеби тілде қалай жазғанын көрсетуіне қол жеткізе алдық дегім келеді. Шығарма бойынша жүргізілген зерттеу нәтижесінде: Біз кейіпкер бейнесін ашуда бірден екі затты қарастырдық, біріншісі кейіпкердің бет-келбеті, екіншісі мінезі және оған әсер еткен сыртқы жағдай. Сонымен бірге шығармадағы кейіпкерлер бейнесін ашуда автордың көркем әдеби тілді қолдана алуы маңызды бөлшек десек болады. Себебі: Зерттеуші ғалым Ыбырайым Ә. О. зерттеулеріне негізделсек, әдеби шығарманың негізгі құралы- тіл екенін ұғынып, тұлға бейнесін ашуда жазушының шеберлігіне, халықтық тіл байлығын білгеніне байланысты болғанынан, оны қолдана алу, шебер суреттей білуіне тікелей бағыныштылығын көреміз [1, 90-б.].

Ғабиден Мұстафин айтып кеткендей: «Тіл қаруы- сөз, сөз қаруы- ой. Ақылды ой, алғыр сөз- адамның ең жоғары қасиеті» [11]. Демек, Нағашыбек Қапалбекұлының терең, ұшқыр ойын әсерлеп жеткізе алуы, оның қаламгер ретіндегі- жақсы көрінісін аңғартады.

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

  1. Ыбырайым Ə.О. Стилистика жəне редакциялау: Оқулық. – Алматы: ЖШС РПБК «Дəуір», 2014 . 240 б.
  2. https://znanija.com/task/38158682
  3. Қапалбекұлы Н. Ақ шымылдық.- Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір» баспасы, 2009.- 384 б.
  4. А. Байтұрсынұлы Шығармалары. –Алматы, 1989. 141-б.
  5. Аймауытұлы Ж. Псиқолоғия/ Араб жазуынан көшірген А. Ақажанова.- Алматы: Рауан, 1995.- 321 б.
  6. https://sozdikqor.kz/sozdik/?id=39
  7. https://syrlasu.kz/jurt-ne-deidi-ozgenin-oyina-taueldi-bolmanyz
  8. https://www.elle.ru/otnosheniya/psikho/tolko-posle-svadby-kak-brak-menyaet-lichnost-id6785041/
  9. Психология: Энциклопедиялық сөздік./ Бас ред. Б.Ө. Жақып. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2011. – 624 б.
  10. Ә. Құрышжанов, Б. Сағындықов «Ақиқат сыйы». – Алматы: 1985.- 150 б.

 

Орындаған: Абен Балдана Маратқызы

Алматы қ. «Тұран» университеті

Ғылыми жетекші:  Тулекова Гүлжан Қажымұратқызы

Филология ғылымдарының кандидаты, доцент

 

Тағылымы мол ғылыми семинар

0
Jennie Kim: кәріс айдолының Голливудтық дебюты

Тағылымы мол ғылыми семинар

Білім мен ғылым – адамзаттың рухани өрісінің өзегі. Абай айтқандай «ақылға бірлік» қана адамзатты кемелдік шыңына жетелейді. Еліміздің ертеңі жастардың қолында деп бекер айтылмаса керек. Өйткені көзі ашық, көкірегі ояу, санасы еркін, мәдениет дүниетанымы кең жастары бар, білім мен ғылымы дамыған ел ғана өркениеттің керуен көшіне ілесе алады. Алдыңғы қатарлы дамыған елдермен терезесі тең, әлемдік аренада бәсекеге қабілетті мемлекет болуымыз үшін білім мен ғылымды дамытуымыз керек. Сондықтын да әрбір қазақстандық білім мен ғылымға өздері ғана талпынып қоймай, перзенттеріне болашаққа салынған сенімді, қайтарымы мол инвестицияның көзі білім екендігін түсіндіріп, көрсетуі қажет.

Қазақстан ғылымы үшін жоғары оқу орындарынан кейінгі магистратура және докторантура білім беру бағдарламалар негізінде ғылыми кадрларды даярлау аса маңызды болып табылады. PhD доктор дәрежесін алу үшін Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрлігі бекіткен арнайы талаптар бар. Солардың бірі және бірегейі – Scopus және Web of Science ғылыми деректер базасына енетін рейтінгі жоғары журналдарда мақала жариялау. Ғылыми ақпараттың ауқымды ресурстары – әрбір ғалымның кәсіби қызметі үшін, жалпы ғылыми қауымдастық үшін маңызды екені сөзсіз. Өйткені аталған ғылыми ресурстар әлімдегі ең ауқымды және сапалы ғылыми дерекқор болып табылады.

Scopus және Web of Science халықаралық дерекқорына кіретін жоғары рейтингті журналдарға мақала жариялау үшін қатаң талаптар қойылған. Мақаланың жариялануы оның сапалы жазылғандығын және әлемдік ғылыми қауымдастық үшін маңыздылығын көрсетеді. Ал мақаланың индекстелуі ғалым еңбегінің еленуі және ғылыми жаңалығының өміршеңдігі болып табылады. Бұл өз кезегінде ғалымның ғылыми әлеуетінің және беделінің артуына әсер етеді.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті зерттеушілерге жоғары рейтингті журналдарға ғылыми мақала дайындауға және оны жариялауға қатысты ауқымы кең, пайдасы мол ғылыми семинарлар өткізіп отырады. Солардың бірі – 2022 жылдың 2 желтоқсан күні Филология факультетінде, Түркітану және тіл теориясы кафедрасының ұйымдастыруымен өткен Эскишехир Османгази университетінің профессоры Феррух Ағжаның «Шетелдік ғылыми басылымдарға мақала жариялаудың әдіс-тәсілдері» тақырыбындағы ғылыми семинары. Ғылыми семинарға кафедраның меңгерушісі филол.ғыл.докторы, профессор Р.А. Авакованың бастауымен профессор-оқытушылар құрамы, докторанттар мен магистранттар қатысты.

Профессор Феррух Ағжа ғылыми семинар барысында жоғары рейтингті журналдарға ғылыми мақаланы дайындау кезеңдері, мақалаға қойылатын талаптар, зерттеушілер жиі кездестіретін кедергілер туралы өз тәжірибесімен бөлісті. Scopus базасын журналдарды іріктеуде тиімді құрал ретінде қолдану тетіктері туралы ақпарат берілді. Семинар барысында қатысушылар ғылыми мақаланы жазуға және жариялауға қатысты сұрақтарға нақты жауап алды. Бұл семинар әсіресе докторанттар үшін маңызды болды. Семинар соңында кафедраның докторанттары мен магистранттары осындай семинар ұйымдастырылғанына ризашылықтарын білдірді.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Түркітану және тіл теориясы кафедрасының
1-курс докторанты Төлегенова Меруерт Әділқызы,
филол.ғ.к., доцент м.а. Акимишева Жанар Абдисадыккызы

ДОКТОРАНТ БОЛҒЫҢЫЗ КЕЛСЕ, БІЛУІҢІЗ ҚАЖЕТ АҚПАРАТ

0
Jennie Kim: кәріс айдолының Голливудтық дебюты

Докторантураға оқуға түсу ең қиын, тіптен алынбайтын қамал болып көрінетін шығар, дегенмен қандай талаптар сізді нақты күтетінін алдын ала ақпараттармен оқып таныссаңыз, онда бұл білім шыңын да бағындыруға болады. Бұл мақалада болашақ докторанттарға жалпылама бағыт-бағдар, міндетті емтихандар және 2022 жылы оқуға түсуде енгізілген өзгерістер жайлы айтылатын болады.

Ең алдымен сіз қай жоғары оқу орынында білім алғыңыз келеді, соны шешіп алыңыз. Бұл сұрақты мен де өз-өзіме қойып, бірден әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-тін таңдадым. Себебі, мен бұл білім ордасында өте жоғары білікті мамандардан білім нәрімен сусынданып келе жатқаныма алты жылдай уақыт болды. Қазіргі таңда докторант болып, одан әрі білім мен ғылымға біртабан жақындай түстім.

Екінші кезекте, мамандық. Қандай сала бойынша сізге жұмыс жасаған ұнайды, әрі өз үлесіңізді сол салаға қаншалықты қоса аласыз. Болашақта бұл сала бойынша докторлық диссертация жазып, қорғай аласыз ба? Нақты осы сұрақтарды қойып барып, мамандықты дұрыс таңдау қажет. Себебі кейбір талапкерлер оқуға тапсырарда нақты бір мамандықтарға грант саны көп бөлінгеніне қарай тапсырып жатады. Дегенмен, бұл таңдаудың артында қаншама қиындықтарды көрмейді. Мәселен, магистратураны екі шет тілі мамандығы бойынша оқып, докторантураға қазақ тілі мен әдебиетке грант көп бөлінгендіктен түссеңіз, онда алда жазатын диссертацияны қалай жазамын деп ойлану қажет. Сондай-ақ, 1 семестр бойы таңдаған мамандығыңыз бойынша білім аласыз, оны да оқу сіз үшін тым бөлек дүние болып табылады емес па?!

Жоғары оқу орнын таңдап, мамандықты нақтылаған соң, қандай құжаттарды, қандай емтихандарға дайындалу қажет екенін алдын ала білуіміз керек. Себебі, докторантураға оқуға түсу арнайы дайындықтарды талап етеді. Ең алдымен, қолыңызда халықаралық ағылшын тілінің тесті, соның ішінде академиялық IELTS-тан кем дегенде 5,5 көрсеткіш болуы қажет. Жыл жарамдылығына маңызды рөл ойнайды, бұл сертификат 2 жылға жарайды. Әрі емтиханға алдын-ала 2-3 ай бұрын тіркеліп, тестке дайындау орталықтарына барып, жаттығуымыз керек. Немесе, TOEFL емтихандарын тапсырса да болады.

Қазақ тілінің беделін көтеруге себеп болған жаңа тестілеу форматы –ҚАЗТЕСТ, мемлекеттік тіл бойынша емтихан тапсырғаны туралы ресми сертификат биылдан бастап міндетті болып енгізілді. Қазақ тілін меңгеру деңгейін бағалау жүйесі болып табылады. Алматы және Астана қалаларында тапсыруға болады. Деңгейді өз қалауыңызша тапсыра аласыз. Бұл тестілеу де ағылшындардың IELTS тестіне негізделіп жасалған. Айтылым, оқылым, жазылым, тыңдалым дағдыларын тексереді. Тестілеу қазіргі таңда тек Астана қаласында ғана болып жатыр, әрі тестілеу 15.12.2022 бастап 06.01.2023 ж. дейін уақытша тоқтатылады. Егер желтоқсан айында оқуға тапсырып жатсаңыз, онда үлгеріп қалыңыз. Сайтқа сілтеме http://kazakhtest.kz/kz/ осы сайттан соңғы өзгерістер мен жаңалықтарды қарап отыра аласыз. Бұл сертификаттың жарамдылығы да екі жыл. Ең оңай деңгейді де тапсырсаңыз болады, бірақ әр дағдыдан 65%-дан төмен жинамауыңыз қажет. Бұл сертификатсыз ешқандай құжаттарыңызды қабылдамайды.

Өтініш құжатын толтырып, дипломдарыңызды, жеке басын куәландыратын құжат, ҚАСТЕСТ, IELTS сертификаттарын өткізген соң, сіздің еңбек қызметін растайтын құжатыңыз болу қажет. Яғни, магистартураны енді бітірген болсаңыз, кем дегенде 9 ай көлемінде еңбек өтілі болуы қажет. Бұл талапты да естен шығармаған жөн.

Ғылыми жарияланымдар, эссе, ғылыми-әдістемелік жұмыстар тізімін жазып бергенде, соңғы 3 күнтізбелік жылдағы еңбектер болуы қажет.

Құжат тапсырғанда ең маңызды талап, сіздің ғылымға қосар үлесіңіз бойынша докторлық диссертацияның мазмұны, кіріспе бөлімін жазып беруіңіз қажет. Барлық құжаттарды тапсырып болған соң, құжаттар дұрыс болса бекітеді, ары қарай тест центрге онлайн өтінішті беріп қоясыз. Онлайн өтінішті ертерек бере берсеңіз де болады, себебі сіз тапсыратын қалада орын болмай қалуы мүмкін, осындай себеппен онлайн өтінішті соңғы кезекке қалдырмаған да жөн. Әрине, барлық тест ақылы түрде, дегенмен білімге ақшаны қаншалықты салсақ, соншалықты өз өнімін береді емес пе?!

Барлық құжаттарды өткізіп болған соң, сізге экзамен уақытын күтіп, дайындалу ғана қалады. Экзамен уақыты жеке кабинетте шығады. Тест форматы сұхбат, математика-логика, эссе, өз мамандығыңыз бойынша 3 блоктан тұратын ашық жауап сұрақтарынан тұрады.

Әрбір жыл сайын тестілеу жаңарып отырады, әрі 2022 жылдан бастап сұхбаттасу қосылды. Сұхбаттасу онлайн зум арқылы болады, сұрақтары: «Сіз бұл мамандықты неліктен таңдап отырсыз? Ғылымға қосар үлесіңіз қандай? Неліктен бұл жоғары оқу орнын таңдап отырсыз? Scopus журналдар базасы туралы естігеніңіз бар ма? Қандай тілдерді білесіз? Сізді ғылыммен айналысуға не ынталандырады?» деген сынды сұрақтар қойылады. Егер ҚазҰУ-не оқуға тапсырып жатсаңыз, онда осы сілтемеден өтіп https://welcome.kaznu.kz/kz/welcome/doctorate сұхбаттасудың күндерін көре аласыз. Себебі жеке кабинетте сұхбаттасу күні жазылмайды.

Сұхбаттасуға – 20, эссеге – 10, математика-логикаға – 30, 3 блокты сұраққа – 40 ұпай беріледі, жалпы ұпай 100. Әрбір тапсырманы орындағанда өте мұқият болу қажет. Кейбір техникалық ақауларға байланысты жарық өшіп қалуы мүмкін сондықтан, жазған жауаптарды міндетті түрде сақтап отыру қажет. Егер сақтамасаңыз, жарық өшсе басынан бастау керек болады.

3 блоктан тұратын сұрақтарға қалай дайындаламын десеңіз, ҚазҰУ-нің https://welcome.kaznu.kz/kz/21752/page сайтында сұрақтарды мамандығыңыз бойынша таңдап, алдын ала қарап, танысып дайындала аласыз.

Математика-логика бойынша тестілеу магистратураға оқуға тапсырғанда қалай дайындалсаңыз, бұл да сол секілді дайындықты қажет етеді.

Докторантураның түсу емтиханының нәтижелері бойынша білім беру гранттар конкурсқа қатысу үшін, шекті балы кемінде 75 балды құрайды. Соңғы енгізілген өзгерістердің бірі оқу орнына қабылдау екі мезгілде іске асырылып жатыр, яғни жазда және қыста өтініш беруге болады. Өтініш бермес бұрын қай универге қанша грант бөлінгендігі жайлы ақпаратпен таныс болған жөн. Мәселен жазда лингвистика мамандығы бойынша гранттардың барлығы ойнатылып кетсе, қыста грант бұл мамандыққа бөлінбеуі мүмкін. Сілтемеден өтіп, қызқы кезеңге https://welcome.kaznu.kz/kz/24549/page ҚазҰУ қандай және қанша грант бөлгендігін көре аласыз. Осы талаптарды білген соң, дереу әркетке көшіңіз. Егер алғаш тапсырғанда шекті балды жинай алмасаңыз, онда тағы да бағыңызды сынап көріңіз. Құрметті, болашақ докторант, сәттілік серігіңіз болсын!

Мақала авторы: Әбдіқадырова А.Қ.
Әл-Фараби ҚазҰУ, 1-курс докторанты, лингвистика
Ғылыми жетекшісі: Кузембекова Ж.Ж. PhD, доцент м.а.

Ұялы телефон, компьютер және құлаққаптың адам ағзасына тигізер әсері қандай?

Иллюстрация: Freepik.com

Ғылым мен техниканың жетістігі адамзаттың өмірін түбегейлі өзгертті. Қазіргі уақытта технологияның ықпалымен өмір сүру маңызды үрдіске айналды. Дамыған заманның артықшылығына қарамастан тигізер әсеріне байланысты адамдар қандай ауру түрлеріне шалдығуы мүмкін? Технологияның адамға берер әсері қандай? Аталған сауалға “7 қалалық клиникалық аурухананың” қызметкері жалпы тәжірибе дәрігер Әйгерім Сәбитқызы жауап берді.

 — Әйгерім Сәбитқызы, технологияның бірі — ұялы телефон, компьютер және құлаққаптың әсеріне байланысты адам ағзасында қандай ауру түрлері пайда болады?

  — Егер адам компьютерді, ұялы телефонды 2-3 сағаттан аса тапжылмай қолданса бұлшықеттер қимылдан тыс қалып, омыртқа бойындағы дискілердің салмағы бір-біріне әсер етеді. Сонымен бірге зат алмасу процессі төмендейді. Осылайша ағзада остеохондроз ауруы пайда болады. Аталған құралдардың жарығына ұзақ уақыт қараған кезде көздің жыпылықтауы төмендейді, көз бұлшықеттерінің қимыл-қозғалысы нашарлайды, көз құрғайды. Нәтижесінде көру қабілет нашарлап, көз ауруы дамиды. Келесі аурудың түрі — семіздік саналады.

Аурудың даму себебі — адамның ұзақ уақыт қозғалыссыз тапжылмай отырған уақытта ағзасында зат алмасу үрдісінің бәсеңдеуімен сипатталады. Салдарынан артық майлар, холестерин  жиналады. Әсеріне байланысты инфаркт, инсульт, атеросклероз ауруына акеп соқтыруы мүмкін. Ал құлаққаптың зияны — есту қабілетінің төмендеуі.

Құлаққаптың түрі көп. Олар вакуумды, таблетка түрдегі және жапсырмалы құлаққап. Ең зияндысы — вакумды құлаққап. Ол дыбысты 110-120  децибел  шамасында құлаққа ешқандай кедергісіз жіберетіндіктен құлақтағы ағзалардың зақымдануына алып келеді. Адам осы құралдарды айтылған уақыт мерзімінен аса пайдаланса жекешеленіп, өзін қараңғы бөлмеде отырғандай сезініп, қоршаған ортадан тыс қалады. Сонымен қатар әлеуметтік желіде өзге жаннан хабарламаны күту де адамды күйзеліске душар етеді. Осы себептерге байланысты мінез-құлықтың бұзылуы — депрессияға ұшырайды.

Дәрігердің айтуынша, медициналық зертеулерге сәйкес гаджеттердің салдарына байланысты соңғы бес жылда көз көруінің нашарлауы 80% — ға дейін өскен. Құлаққаптың әсері бойынша есту қабілет 30% — ға дейін төмендеген.

— Аталған ауру түрлерінің белгілері қандай?

  — Остеохондроз ауруы кезінде мойын аймағы ауырсынады, тартылады және спазма байқалады. Ал келесі ауру түрі — көз ауруы кезінде бұлшықеттер қызметі нашарлайды, көз құрғайды, көру қабілет төмендейді. Семіздік аруының белгілері: егер адам екі апта бойы 6 сағат мерзімі бойынша технологияларды үздіксіз пайдаланса ағзада артық салмақ пайда болады. Аяқ ісінеді, жүрек бөлігінде ыңғайсыздық сезім туындайды, тыныс алу қиындайды. Құлаққаптың әсеріне байланысты есту қабілет бәсеңдейді. Депрессия кезінде адамның мінез-құлығы өзгереді. Мәселен, тым қозғыш және ашуға бейім болу.

— Аурудың алдын алу үшін қандай сақтық шараларын сақтау қажет?

  — Ең алдымен омыртқа жотасына зиян келмес үшін арқаны тік ұстап 90° бойынша аяқты жерге тік қою қажет. Адамның компьютермен арақашықтығы 60-70 см-ден аспағаны абзал. Әр 2-3 сағат сайын 10-15 минут уақыт мөлшері бойынша сыртқа шығып, демалыңыз. Ұялы телефон немесе компьютерді қолданған уақытта мониторға тік қарап, көзді жыпылықтатып тұрыңыз. Күніне ұялы телефонды 2 сағаттан аса қолданбаңыз.

Сондай-ақ қанайналымды жақсартатын жаттығуларды орындау керек. Қолыңыздағы құлаққап әр түрлі кедергілер арқылы дыбыс жіберетін құрал болғаны жөн. Оның дыбысын 60%-дан асырмай әрі күніне 60 минуттан аса қолданбағаныңыз дұрыс. Сонымен бірге оның дыбысы сыртқа шықпау қажет жане сіз сыртқы дыбыстарды еститін дәрежеде болыңыз.

 — Сұхбатыңызға рақмет!

Сұқбаттасқан: Сахан Нағима

«Тұран» университеті Журналистика мамандығының 4 курс студенті

Жетекшісі: Рушанова Н.Б

VІІ Республикалық А.Байтұрсынұлы атындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен қашықтық олимпиадасы

0

ҚР Тұңғыш Президенті қоры сыйлығының иегері, үздік қазақ тілді білім сайты – Qaztest.kz онлайн олимпиада ұйымдастыру комитеті мен Абай атындағы ҚазҰПУ-мен жасалған меморандум аясында мемлекет қайраткері, қазақ тіл білімі мен әдебиеттану ғылымдарының негізін салушы ғалым Ахмет Байтұрсынұлының 150 жылдық мерейтойына орай ұлт ұстазының өмірі мен шығармашылық мұрасын насихаттау мақсатында оқушылар арасында VІІ Республикалық А.Байтұрсынұлы атындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен қашықтық олимпиадасын (бұдан әрі Олимпиада) өткізеді.

Олимпиадаға 5-11 сынып оқушылары қатыса алады. Олимпиада тапсырмалары қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен және А.Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығы бойынша беріледі.

Олимпиада qaztest.kz сайтында өтеді.

Олимпиада бір кезеңнен ұйымдастырылады. Олимпиада 2022 жылдың 11 қараша мен 11 желтоқсан аралығында өткізіледі. Қорытындысы 14 желтоқсан күні жарияланады.

Олимпиада жеңімпаздары мен жүлдегерлеріне І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар, Үздік ұжымдарға арнайы плакетка беріледі. Республика бойынша ең жоғары ұпай алған қатысушылар «Жас Ахметтанушы» төсбелгісімен және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Жас Ахметтанушы» дипломымен марапатталады.

Олимпиада туралы толық ақпаратты +7 700 978 59 22; +7 775 998 83 87 телефондары арқылы білуіңізге болады.

VІІ Республикалық А.Байтұрсынұлы атындағы қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен қашықтық олимпиадасының

ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕСІ

 

  1. Жалпы ереже

1.1. Qaztest.kz қашықтық олимпиадасының осы Ережесі (әрі қарай – Ереже) олимпиадаларды ұйымдастыру және өткізу тәртібін анықтайды (әрі қарай – Қашықтық олимпиада);

1.2. Қашықтық олимпиада жайлы мәліметтер және қорытынды нәтиже qaztest.kz сайтында жарияланады;

1.3. Олимпиада qaztest.kz сайтында 2022 жылдың 11 қараша мен 11 желтоқсанаралығында онлайн өткізіледі;

1.4. Олимпиадаға 5-11 сынып оқушылары қатыса алады;

1.5. Олимпиада тапсырмалары қазақ тілі мен әдебиеті пәнінен және А.Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылығы бойынша беріледі;

1.6. Қашықтық олимпиадаға қатысу – ақылы,  ерікті негізде жүзеге асырылады.

1.7. Олимпиада марапаттарын үшінші тараптың қатысуымен бейресми негізде заңсыз алу жарамсыз боп танылады. qaztest.kz сайтындағы «Марапаттарды тексеру» батырмасы арқылы әрбір қатысушы өзінің марапаттарын тексере алады. 

 

  1. Республикалық олимпиаданың мақсаты мен міндеттері:

2.1. Ахмет Байтұрсынұлының өмірі мен шығармашылық мұрасын насихаттау;

2.2. Күрделі деңгейлі тапсырмаларды өздігінен орындау арқылы оқушылардың коммуникативті-ақпараттық дағдыларын дамыту;

2.3. Оқушыларды патриотизмге баулу және қазақ тілі мен әдебиетіне деген құрметті дәріптеу;

2.4. Республикамыздағы озат оқушыларды анықтау, оларға қолдау көрсету және марапаттау.

 

  1. Республикалық олимпиаданы өткізілуі мен тәртібі:

3.1. Олимпиада бір кезеңнен, барлығы 25 тест тапсырмасынан тұрады.

3.2. Әрбір тапсырманың бір ғана дұрыс жауабы бар және тест нұсқалары екінші рет қайталанбайды;

3.3. Қатысушы ең көбі 3 рет тест тапсыра алады. Ең жоғарғы нәтижесі есепке алынады;

3.4. Тестілеуден өту үшін қатысушыға 50 минут уақыт беріледі. Уақыт біткеннен кейін автоматты түрде тестілеу аяқталады және нәтиже экран бетіне шығарылады;

3.5. Олимпиадаға төлем жасағаннан кейін ғана қатысу мүмкіндігі ашылады;

3.6. Қатысушылардың марапаттары автоматты түрде электронды почтасына жіберіледі және жеке кабинетіндегі «Сертификат-Диплом» бөлімінде сақталады.

 

  1. Олимпиада қатысушыларына қойылатын талаптар:

4.1. Қатысушы ешкімнің көмегінсіз тапсырмаларды өзі орындауы тиіс;

4.2. Қатысушының атынан өзге біреудің қатысқандығы құрылғының IP адресі арқылы анықталады. Расталған жағдайда қатысушының нәтижесі толықтай жойылады;

4.3. Олимпиада барысында кері батырмасын басуға және басқа бетке ауысуға болмайды;

4.4. Тестілеу парақшасын жауып алған жағдайда тестілеуге берілген уақыт ішінде «Менің нәтижелерім» бөлімінде «тестті жалғастыру» батырмасын басу арқылы қайта жалғастыру мүмкіндігі қарастырылған;

4.5. Уақытында енгізілмеген тапсырмалар үшін төлемдер қайтарылмайды;

4.6. Берілген сұрақтарды белгілемей алдыға және кейін шегінуге болмайды;

4.7. Тестке қатысу жеке немесе координатордың ұйымдастыруымен жүзеге асады;

4.8. Координатор өзінің жеке парақшасы арқылы бір немесе бірнеше адамды қатыстыра алады (бір ұжымнан ғана қатыстыруы тиіс);

4.9. Тест нәтижелері қайта қарауға жатпайды және аппеляциялық комиссия құрылмайды;

4.10. Олимпиадаға байланысты сұрақтар qaztest.kz@mail.ru почтасына қабылданады.

 

ОЛИМПИАДАҒА ҚАТЫСТЫ ҚОСЫМША АҚПАРАТТАР

 

Олимпиадаға қатысу бағасы:  бір реттік тест – 500 теңге, екі реттік мүмкіндік – 900 теңге. Толық ақпарат сайтта жаңалықтар бөлімінде жарияланады.

 

ОЛИМПИАДАНЫҢ МАРАПАТТАУ РӘСІМІ

 

Олимпиада қорытындысы бойынша 17 ұпайдан жоғары жинаған қатысушыларға І, ІІ, ІІІ дәрежелі дипломдар тағайындалады.

Орын ұпайлары:

І орын – 25-23 ұпай

ІІ орын – 22-20 ұпай

ІІІ орын – 19-17 ұпай

Қатысушылардың марапаттары олимпиада барысында жеке парақшасында сақталады және электронды түрде почтасына жіберіледі.

Олимпиада қорытындысы бойынша ең жоғары нәтиже көрсеткен қатысушылар «Жас Ахметтанушы» төсбелгісімен (бір ұжымнан 3 қатысушы ғана енгізіледі) және 24-25 ұпай алған қатысушылар «Жас Ахметтанушы» дипломымен марапатталады. Қорытынды нәтиже, яғни төсбелгі иегерлері сайтта 2022 жылдың 14 желтоқсан күні жарияланады.

Ескерту! Қатысушылардың жинаған ұпайы тең болған жағдайда тесттен өткен уақыты есепке алынады. Қатысушылардың нәтижесі IP адресі арқылы тексеріліп, басқа адам өткізгені анықталса, нәтиже жойылады. Ұйымдастырушылар комитеті тест нәтижесі бойынша қорытынды жариялайды.

Бір ұйымнан 40 қатысушы қатысып, 20 жүлделі орын иеленген ұжымға  «Үздік ұжым» плакеткасы беріледі. Сонымен қатар, бір ұйымнан 20-дан көп қатысушы қатыстырған координаторға алғыс хат беріледі. «Үздік ұжым» плакеткасына үміткерлер қатысушылардың тізімін qaztest.kz@mail.ru почтасына олимпиаданың соңғы күніне дейін жолдауы керек.

ТӨЛЕМ ЖАСАУ ТУРАЛЫ АҚПАРАТ

 

Төлемдер Kaspi.kz қосымшасы (Платежи – qaztest.kz), QIWI терминалдары арқылы  (Білім беру қызметтері→qaztest.kz→e-mail немесе ID нөмір) және кез келген банк картасымен интернет банкинг арқылы онлайн жүзеге асырылады. Төлем жасағаннан кейін қатысушы парақшасына кіріп, «Сатып алу» батырмасын басу арқылы тестті сатып алады.  Төлем жасау туралы түсіндірме сайттың «Бейне нұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Егер қатысушылар саны көп болса, барлық қатысушыларды бір жауапты маман «Координатор» болып, барлығын жеке парақшасында тіркеп, ұйымдастыра алады. Толық нұсқаулық «Видеонұсқау» бөлімінде көрсетілген.

Жұмыс уақытында онлайн чатқа және qaztest.kz@mail.ru почтасына хат жазу арқылы жылдам жауап аласыз.

Жұмыс уақыты: таңертеңгі 9:00-ден 18:00-ге дейін. Түскі үзіліс 13:00-ден 14:00-ге дейін.

Түскі үзіліс уақытында және жұмыс уақыты аяқталған соң телефонға және эл.почтаға жауап берілмейді.

Қосымша ақпарат алу телефоны: +7 700 978 59 22, +7 775 998 83 87