ТАҚЫРЫБЫ: Тоғызқұмалақ ойыны\r\n\r\nӨткізілетін орны: Сыныпта\r\n\r\nӨткізілетін күні: \r\n\r\nСыныбы:\r\n\r\nМақсаты: Тоғызқұмалақ ойыны туралы толық мәлімет беру\r\n\r\nКөрнекті құралдар: Тоғызқұмалақ тақтасы, бор, жазу дәптер.\r\n\r\nМәтіні: Тоғызқұмалақ ойынының шығу тарихы. Тоғызқұмалақ ойынының мақсаты мен маңызы жүрістерге түсінік(жай жүріс, табысты жүріс). Тұздық алу, атсырау, жүріс жасау сәттері, нотация ойынды жазу тәртібі.\r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\n Отаулар Қаражақтың қазаны\r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2\r\n\r\n1\r\n
| 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
| 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8\r\n\r\n9\r\n\r\nОтаудағы құмалақ саны Ақ жақтың қазаны 1-сурет\r\n\r\n \r\n\r\nБұл тақтада екі бөлікке бөлінген де ое сегіз және екі көлденең отаулардан тұрады. Тең екі бөліктен әрқайсысында 9- дан отау және 1-1- ден қазан болады. Бұл қазандарға әр ойыншы ұтып алған құмалақтарын салады. Әр отауда 9 құмалақтан болады. Екі ойыншыда 81 құмалақ болады. Жалпы тоғызқұмалақ тақтасында 162 құмалақтан тұрады.\r\n\r\n Жүрістерге түсінік. Тоғызқұмалақ жүрісі кезінде ойыншы бір отаудағы құмалақтарды түгел қолына алып, бар отуға бір – бірден салып шығады. Жүріс сағат тіліне қарс бағытта жүреді.\r\n\r\n \r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2\r\n\r\n1\r\n
| 9 | 9 | 9 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | |
| 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 9 | 10 | 10 | 10 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8\r\n\r\n9\r\n\r\n \r\n\r\n2-сурет. Мысалы: Суретте көрсетілгенде й ақ жағы 7-отаудан жүрісті бастап 6-шы отаудан аяқталған, құмалақ жұп болғандықтан өз қазанына құмалақтарды салады, бұл табысты жүріс.\r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2\r\n\r\n1\r\n
| 10 | 10 | 1 | 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | |
| 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 1 | 10 | 10 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8\r\n\r\n9\r\n\r\n3-сурет.\r\n\r\nҚар жақтан 7-ші отаудан жүрілген жүрісте табысты жүріс болады.\r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2\r\n\r\n1\r\n
| 10 | 11 | 2 | 1 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 |
| 10 | 10 | 10 | 10 | 10 | 1 | 10 | 1 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8\r\n\r\n9\r\n\r\n4-сурет\r\n\r\nАқ жақтан 9-шы отаудан жүрілген жүріс жай жүріс болып аяқталады.\r\n\r\n 9 8 7 6 5 4 3 2\r\n\r\n1\r\n
| 1 | 11 | 2 | 1 | 11 | 11 | 11 | 11 | 11 |
| 11 | 11 | 11 | 11 | 11 | 1 | 2 | 2 | 1 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8\r\n\r\n9\r\n\r\n \r\n\r\n5-сурет\r\n\r\n Қара жақтан 9- шы отаудан жүрілген жүріс жай жүріс болып аяқталады.\r\n\r\n \r\n\r\nБұл жоғарғыдағы келтрілген мысалдарадан шығатын қорытынды: Жұп санды құмалағы бар отаулар «Жабық отаулар» болып саналады да, тақ сандардан құмалағы бар отаулар «Ашық отаулар» болып саналады.\r\n\r\nТұздық алу: Тұздық бір ойында бір-ақ рет алынады. Соңғы құмалақ қарсыласының екі құмалағы бар отауына түскен кезде сол отау «Тұздық отауы» болып аталады. Тұздық маңдайдан және аттас отаулардан алуға болмайды.\r\n\r\n \r\n\r\nАтсырау:\r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2 1\r\n
| 2 | 2 | |||||||
| ч | 1 | 7 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8 9\r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\n6-сурет\r\n\r\nЖүріс қара жақтан болғадықтан енді 4 жүрістен соң оның отаулары бос қалады.\r\n\r\n9 8 7 6 5 4 3 2 1\r\n
| 1 | 2 | 1 | х | 8 |
\r\n1 2 3 4 5 6 7 8 9\r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\n7-сурет\r\n\r\nМіне жоғарыда қарсыластардың біреуінің бос қалуын – АТСЫРАУ деп аталады.\r\n\r\n \r\n\r\nОйынды жазып алу тәртібі\r\n\r\nЖүрісті жазу үшін әуелі жүріс жасалатын отаудың реттік саны онан соң сол отаудағы құмалақ саны жазылады: 71:60 2-сурет, 71:60 3-сурет,\r\n\r\n91:811 4- сурет, 91:811 5- сурет.\r\n\r\nОйынды жазып ойнағанда пайдаланатын шартты белгілері:\r\n
- \r\n
- Жай жүріс
- Табысты жүріс
- Тұздық белгісі
\r\n
\r\n
\r\n
\r\n \r\n\r\nӘр ойын кезінде осы партияны жазудың өзіндік әдісі болады. Бұл нотация деп аталды. 1974 жылдан бері сандық нотация қолданылып жүр.\r\n\r\nОқушыларға өткен тақырыпан сұрақ беру, жауабын сұрау.\r\n\r\n \r\n\r\nСабақты қортындылау, үйге өткен сабақтан тапсырма беру. Оқушыларды бағалау.\r\n\r\n
