Абай Құнанбаев – әлемдік мәдениеттің көрнекті тұлғаларының бірі. Оның ықпалды идеялары мен шығармалары қазақ мәдениеті мен қоғамының дамуына орасан зор ықпал етіп қана қоймай, әлемдік әдебиет пен философияда да ерекше орын алады. Оның рухани мұрасы тек қазақ халқына ғана емес, жалпы адамзат өркениетіне қосылған баға жетпес үлес болып табылады.
Абай Құнанбаев 1845 жылы 10 тамызда дүниеге келген. Ол дәулетті, білімді отбасында тәрбиеленді. Әкесі Құнанбай өз заманында беделді болыс, әділ төреші болған, ал анасы Ұлжан мен әжесі Зере Абайдың тәрбиесіне ерекше көңіл бөлді. Бұл тәлім-тәрбие болашақ ақынның дүниетанымын қалыптастыруға үлкен ықпал етті. Жас кезінен білімге құштар болған Абай шығыстың классикалық әдебиетін, орыс және еуропалық әдебиетті терең зерттеді. Оның еңбектері Шығыс пен Батыс мәдениетінің тоғысында дүниеге келіп, әлемдік ой-сананың біртұтас дамуына ықпал етті.
Абай қазақ поэзиясы мен прозасының дамуына орасан зор үлес қосты. Ол қазақ әдебиетіне жаңа мазмұн, жаңа көркемдік тәсілдер енгізді. Оның табиғат лирикасы ерекше шеберлікпен жазылған. Мысалы, «Көктем» (1890), «Жаз» (1886), «Күз» (1889), «Қыс» (1888) өлеңдері табиғаттың әр мезгілін көркем бейнелеуімен ерекшеленеді. Сонымен қатар, оның шығармаларында философиялық, этикалық және әлеуметтік тақырыптар кеңінен қамтылған. Ақын әділетсіздікке, надандыққа қарсы шығып, халықты білімге, өнерге, адалдыққа, әділеттілікке шақырды.
Абайдың шығармашылығының маңызды бөлігі – оның «Қара сөздері». Бұл жинақта ол қазақ халқының тұрмысы, әдет-ғұрпы, кемшіліктері мен артықшылықтары жайында ой толғады. Ол еңбектерінде білімнің, еңбектің, ғылымның маңыздылығын дәріптеді. Қара сөздері – халықты рухани жетілдіруге арналған терең философиялық ойлар жинағы. Оның еңбектері жалпыадамзаттық құндылықтарды қамтып, әлем халықтарының философиялық еңбектерімен үндеседі.
Әдеби қызметімен қатар, Абай қоғамдық-ағартушылық жұмыстарына да белсене араласты. Ол қазақ жастарын оқуға, ғылымды меңгеруге, шынайы адам болуға шақырды. Орыс әдебиеті мен философиясын меңгеріп, қазақ халқына жаңашыл ойларды жеткізуге тырысты. Ол Лермонтов, Крылов, Пушкин сынды орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, олардың идеясын халқына танытты. Оның аудармалары арқылы қазақ халқы әлемдік мәдениетке бір қадам жақындай түсті.
Қорыта айтқанда, Абай Құнанбаев – қазақ халқының ғана емес, бүкіл әлемдік мәдениеттің маңызды тұлғасы. Оның шығармашылығы мен ой-пікірлері тек Қазақстанда ғана емес, әлем мәдениеті мен әдебиетіне де әсер етті. Білімге, даналыққа, адамгершілікке деген құштарлығы оны ұлы тұлға ретінде тарихта мәңгі қалдырды. Абайдың мұрасы – мәңгілік, оның ойлары – өшпес рухани құндылық болып қала береді. Ол әлемдік деңгейдегі ағартушы, ойшыл, ғұлама ретінде адамзат өркениетінің дамуына өлшеусіз үлес қосты.
Алтаева Камила
Алматы қаласы, Ш.Уәлиханов атындағы №12 мамандандырылған гимназияның 11-сынып оқушысы
