Бизнесте жиі кездесетін стереотиптер

0

Бизнес — бұл оңай нәрсе емес. Және бұл бірден және сіз қалағандай болмауы мүмкін. Бұл көп күш пен еңбекті қажет етеді. Сіз өзіңіздің жеке бизнесіңізбен ғана емес, өзіңізбен де жұмыс істеуге тура келеді. Ал бұл бағытта ең алдымен стереотиптерден арылу керек. Стереотиптер – бизнесменнің қас жауы. Стереотиптер дамуымызға және табысқа жетуге кедергі жасайды.

Кәсібін бастап, оны ары қарай өрге домалатқысы келетін адамдарда ең жиі кездесетін стереотиптердің бірі ол: бастапқы капитал, инвестиция және артқа ақша қалдыру. Яғни болашақта кәсібіңде келеңсіздіктер, құрдымға кетушілік орын алса қосымша артыңда қалған ақшаны пайдалану. Бұл үлкен қәтелік.

  • Бастапқы капиталға ақша жинап жатқанда, артқа ақша қалдыруды ойланып-толғанып жатқанда, инвесторлар іздестіріп жатқанда сен өз мүмкіндігіңді жіберіп аласың. Кез-келген тәжірибелі, табысты кәсіпкерлер айтады: бірнеше идеяны сынап көріп, жан-жақты қарастырған жеңіске жетеді. Ал бір ғана идеяның табысты болуын күтіп, бір ғана мүмкіндікті қолданатын адам жеңіліске ұшырайды дейді. Сондықтан көптеген кәсіпкерлер жіберетін қателік: ол керек кезде, керек уақытында шешім қабылдай алмау. Өзіңе деген сенімнің аздығы. Белсенді қадамдар жасау және алғашқы ақшаны табу сіздің бизнесіңізді одан әрі дамытуға ынталандырады, ал ұзақ жоспарлау дамудан гөрі, құрдымға кетіреді.

Келесі кездесетін стереотиптердің бірі: «Алдымен – жоғары білім, одан кейін – жұмыс және бизнес.Жоғарғы білімсіз ешнәрсе өнбейді.

  • Әрине, білім — бұл жақсы құрал, және жоғары білім алу процесі сізге өзін-өзі тәрбиелеу, көптеген ақпаратты өңдеу және қабылдау, стандартты емес шешімдерді табу, байланыс орнату сияқты дағдыларды береді — бұл бизнест өте пайдалы. Бірақ бұл қарапайым нәрсені бастауға болмайды дегенді білдірмейді. Жоғары мамандандырылған дағдыларды қажет етпейтін көптеген салалар бар. Мысалы, көтерме қоймадан тауарларды сатып алып, оларды бөлшек саудада сәтті өткізу. Кез – келген тауарды арзан бағада алып, қымбатқа өткізу деген сынды. Егер сіз санауды білсеңіз немесе кем дегенде калькуляторды қолдансаңыз, онда бәрі қарапайым түрде дами береді. Сондықтан жоғарғы білімсізде еңбегіңіз өнімді болары анық.

Тағы бір бизнестегі қадам басуды тежейтін стереотиптердің бірі: Бізге дейін ойлап табылған немесе бұндай нәрселер көп қой. Үлкен бәсекелестік болған жерде, оған араласу пайдасыз.

  • Көптеген кәсіпкерлердің жүрексінетіні осы нәрсе. Үлкен бәсекелестікке түскісі келмейді, бұған дейін бар PS5 клуб ашу немесе квест ашу деген сынды ойлап табылған нәрсеге барғысы келмеу. Бәсекелестіктің көп болуы – бұл алаңның сұранысқа ие екендігінің белгісі. Сұранысқа ие болу – бұл үлкен табыстың иісі емеспа?! Бәсекелестіктен қорқып ашпай қойғаннан гөрі, бәсекелестерден қалай асып түсетінін анықтау керек. Мүмкін қызметтің жоғары деңгейін немесе өнімнің жетілдірілген нұсқасын ұсынатыну арқылы бәсекелестеріңнен асып түсесің. Сондықтан қорқынышты жеңіп, бәсекелестіктен қорықпау керек.

 

 

Дұрыс тамақтану тақырыбындағы ашық сабақ

0
Collaborative lesson planning: Maximizing the influence of lesson study

Ақтөбе облысы Ақтөбе қаласы
№ 78 жалпы білім беретін орта мектеп — гимназиясы

Жаратылыстану

Бөлім/бөлімше Жанды табиғат /2.3 Адам
Педагогтің аты-жөні Арынгазина Айымгул Танатовна
Күні 30.11.2021
Сыныбы 1 «З» Қатысушылар саны:21 Қатыспағандар саны:
Сабақтың тақырыбы Дұрыс тамақтану
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты 1.2.3.3 адамның өсу және даму қажеттіліктерін анықтау
Сабақтың мақсаты Барлық оқушылар: адамның өсу және даму қажеттіліктерін анықтайды

Көптеген оқушылар: адамның өсу және даму қажеттіліктерін анықтап, әңгімелейді

Кейбір оқушылар: адамның өсу және даму қажеттіліктерін анықтай отырып, тәжірибе жасайды, қорытынды шығарады.

Сабақтың барысы

Сабақ кезеңі/

Уақыты

Педагогтің іс-әрекеті Оқушының іс-әрекеті Бағалау Ресурстар
Сабақтың басы

(10 мин)

Психологиялық ахуал

«Азық-түлік дүкені» рөлдік ойынын ұйымдастыру. Оқушыларды «азық- түлікке» жұмсап, пайдалы тағам алып келуін сұрау. Олардың таңдауын талқылау, алып келген азық-түліктің қайсысы пайдалы, ал қайсысы зиянды екенін табу.

Оқушылар дүкенге келіп өздеріне қажет тағамдарды алады. Алған тағамдарының пайдалы, не зиян екенін айтады. Тағамдар

Суреттер

https://theslide.ru/img/thumbs/c4b178103856a92ab446efa052db1da2-800x.jpg

Сабақтың ортасы (25 мин) «Кел, ойланайық» Оқулықпен жұмыс

  • Тамақ сенің өсуің мен дамуыңа қажет. Адамдар тамақ дайындау үшін

көгөніс, жеміс, сүт, жұмыртқа, ет, балық, жарма, ұн және басқа азық- түлікті пайдаланады. Одан ботқа, сорпа, салат, шырын, нан дайындайды. Денім сау болсын десең, күніне үш-төрт рет тамақтан. Ас мәзірің түрлі пайдалы тағамнан болуы керек. Өйткені тағам арқылы ағзамыз түрлі пайдалы дәрумендер алады.

    • Пайдалы тағамға не жатады?
    • Пайдасыз тағамға не жатады?
Оқушылар мұғалімнің сұрақтарына жауап беріп, пайдалы, пайдасыз тағамдарды атайды, жіпке қыстырғыш арқылы қыстырады.

Пайдалы – жемістер, көгөністер, … .

Пайдасыз – чипсы, газдалған сусындар,

… .

Қыстырғыш

Суреттер

C:\Users\Acer\Desktop\қолғап\29d8f90537a8ed2692e19b70427b53a0.jpg

«Білгенің жөн»

  • Көгөніс пен жемісті үнемі жеу керек. Олардың құрамында дәрумен көп. Дәрумен денсаулық үшін өте қажет.
  • Дәрумендер жөнінде мұғалім түсіндіреді.
  • -Қандай дәрумендерді жиі қолданған дұрыс?
  • -Қандай тамақ түрлерін жиі қолданған дұрыс?
  • -Бой өсу үшін қандай дәрумендерді көп жеу керек?

Тіс ауырмау үшін қандай дәрумен көп пайдалану керек?

Балалар сұраққа жауап береді Дескриптор:

— оқушылардың алдыңғы білімдеріне сүйене отырып, білімдерін анықтайды. Смайликтер арқылы бағаланады

Дәрумен суреттері
Сергіту сәті

Мен банан, мен, мен банан, банан,

Ашамын банан, ашамын банан,банан

Ашып,ашып жеп аламын,

Ашып, ашып жеп аламын.

Дені сау бала боламын!

Балалар бір сергіп алады
«Бақылайық»

Оқулықтың 43-бетіндегі суреттегі қыз баланың тамақтануы дұрыс па, әлде бұрыс па екендігін бақылау.

Оқушылар суреттегі қыздың таңғы асқа ботқа жеп отырғандығын айтады.

Пайдалы ас мәзірін жасайды.

«Зерттейік»

Жұптық жұмыс

«Сенің сүйікті тамағың не? Ол неден жасалады?» деген тәрізді сұрақтарды қойып, бір-бірін зерттеуді ұсынады.

Оқушылар бір-біріне сүйікті тамағы туралы айтады, неден жасалатынын анықтайды. Мұғалім

«Жарайсыңдар!»,

«Тамаша!» деген ынталандыру, мадақтау сөздерімен ауызша бағалау жүргізеді.

Тапсырма

  1. тапсырмада себетке тек пайдалы тағамдарды салу керектігін түсіндіреді.
  2. тапсырма бойынша суретті аяқтап салуға тапсырма беріледі. С дәрумені кездесетін жемісті қоршайды.
Берілген тапсырманы өз бетінше орындайды. Тапсырма жиегіндегі бағалау бойынша өздерін бағалайды.

Дескриптор:

— өсу мен дамуға қажетті пайдалы тағамдарды белгілейді.

Тапсырма, түрлі түсті қарындаштар
Қызықты мәлімет

Алманың 25 пайызы ауадан тұрады.

Сондықтан ол суға батпайды, қалқып тұрады.

Тәжірибе жасайды. Ой қорытып, көргендерін баяндайды.

– Алма жеңіл болады, себебі құрамында ауа бар. Сондықтан суға батпайды.

Тәжірибе жасауларын қадағалайды. Алма

Су құйылған ыдыс

Сабақтың соңы (10 миг)

Рефлексия

«Мақалды жалғастыр» ойыны

Мұғалім мақалдың бірінші бөлігін айтады, оқушылар жалғастырады:

  • Денсаулық – … (зор байлық)
  • Тазалық – саулық негізі, ….

(саулық — байлық негізі)

  • Тазалық бар жерде (денсаулық

бар)

Рефлексия

Балаларға тағам суреті бар қағаздар таратылады. Суреттегі тағам пайдалы болса «+» белгісін, зиян болса «-» белгісін қояды

Мұғалім айтқан мақалдардың екінші бөлігін табады.

Тағамның пайдалы немесе зиян екенін белгілеп береді

Дәптер, түрлі түсті қарындаштар

Тағам суреті бар парақтар

 

– Алма жеңіл болады, себебі құрамында ауа бар. Сондықтан суға батпайды. https://www.you tube.com/watch?v=cf 3wt33sn8Q

Тірек сөздермен жұмыс

Пайдалы тағам, дәрумен

А, В, С дәрумендеріне жарнама жасауды ұсынады.

  • А дәрумені
  • В дәрумені
  • С дәрумені

Оқулықтың «Білгенің жөн» айдарындағы ақпараттарды пайдалана отырып, шағын жарнама жасайды.

Сынып бұрышына дәрумендердің пайдасы туралы суретті сызба ілуге болады.
Сабақтың соңы

Рефлексия

«Мақалды жалғастыр» ойыны

Мұғалім мақалдың бірінші бөлігін айтады, оқушылар жалғастырады:

  • Денсаулық – … (зор байлық)
  • Тазалық – саулық негізі, ….

(саулық — байлық негізі)

  • Тазалық бар жерде (денсаулық

бар)

Рефлексия

Мұғалім айтқан мақалдардың екінші бөлігін табады. Дәптер, түрлі түсті қарындаштар

 

Білім ордасының өткен белестері

0
ҚазҰУ – Ғылымға құштар жандар үшін үздік таңдау

Білім ордасының өткен белестері

Әр мектеп бітіруші талапкердің көкейінде болашаққа деген үлкен сенімі, армандары тұратыны белгілі. Мамандық пен жоғарғы оқу орнын таңдауда кез келген түлек бірнеше критерийлерді ой сүзгісінен өткізеді: білім сапасы, оқу ақысы, университет кампусының әсемдігі және т.б. Бұл ретте біз таңдаған әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті еліміздегі көпсалалы оқу ордаларының үздігі болып саналады. Қазақстандағы озық оқушылар, оның ішінде «Алтын белгі», «Үздік аттестат» иелері ҚазҰУ табалдырығын аттап, университет мұғалімдерінен тәлім алуды ниет ететіні анық. Бала кезден бері шет тілдеріне қызығып өскен біз үшін ұлттық университетіміз өте ыстық көрінді. Өзіміз ардақ тұтып, құрметтейтін аға-әпкелеріміз болашағымызды осы оқу ордасымен байланыстырғанымызды қалайтын еді. Әрине, филология факультеті дегенде мақтау сөздер толассыз жаңғырып тұрады.

Бакалавр деңгейін сәтті аяқтағаннан кейін еш ойланбастан ҚазҰУ-ға түсуді мақсат еттік. Осылайша, Қазақ ұлттық университетінің студенті болу бақыты бізге бұйырды. Жалпы, факультетте алты кафедра жұмыс істейді, олардың бесеуі: қазақ тілі білімі, қазақ әдебиеті мен әдебиет теориясы, орыс филологиясы және әлем әдебиеті, тюркология және тіл теориясы, шетел филологиясы және аударма кафедралары болашақ мамандарды дайындайды.

Қабырғасы КСРО кезінде қаланған ұлттық университеттің шеберханасынан ғалым да, ақын да, әнші, спортшылар, кәсіби аудармашылар да шығып, буыны қатаймаған 30-жылдық жас мемлекетіміздің қарыштап дамуына сүбелі үлестерін қосып жүр. «Бір адам қазған құдықтан мың кісі су ішер» демекші, біз оқып жүрген білім ордасынан аты мәшhүр Олжас Сүлейменов, Мырзатай Жолдасбеков, Тұрсын Жұртбай секілді бірқатар мемлекет қайраткерлері шыққан. Алдыңды арба аға-әпкелеріміз осындай топтан озған дара болғандықтан, университет студенті ретінде біз де бойымызды түзеп, дами түскіміз келеді.

Қазіргі таңда университетімізде 16 факультет, 67 кафедра, 32 ғылыми-зерттеу институттары мен орталықтар, технопарк бар. Тарихқа үңілсек, Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы Дінмұхамед Ахметұлы Қонаев университет кешенінің құрылысына өзі араласып, оқу ордамыздың жаңа ғимараттармен толысуына мұрындық болды. Интернет көздеріндегі ақпараттарға сәйкес, ең соңғы салынған нысандар- Химия факультеті, Физика факультеті, Механико-математика факультеті және кітапхана.

Тамырын алып бәйтеректей терең жайған біздің оқу ордамыздың алған асуы, жеткен жетістігі біршама. Мәселен, ел тарихында тұңғыш рет Қазақстан Республикасы Президентінің «Сапа саласындағы жетістіктері үшін» сыйлығының лауреаты, қызметтерінің сапасы жағындағы жетістіктері үшін ТМД сыйлығының дипломанты IQNET Халықаралық сертификациялық жүйесінің ірі әлемдік сертификаттау орталықтарының куәлігін алды. Соңғы жылдардың жаңалығы ретінде Quacquarelli Symonds (QS) беделді халықаралық рейтинг агенттігі жүргізген тәуелсіз бағалау қорытындысы бойынша Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті жоғары баға алып, QS Stars Rating System халықаралық рейтингінде «Бес жұлдыз» жоғары марапатына ие болды.

Аталған білім ордасы мұндай марапатты иемденген Орталық Азия аймағындағы алғашқы жоғары оқу орны екенін айта кеткеніміз жөн. Сонымен қатар, студенттердің білімдерін шыңдау мақсатында университет басшылығы көптеген шетелдік оқу ордаларымен серіктес атанып үлгерді: Hankuk University of Foreign Studies, Pusan University of Foreign Studies, Soongsil University, Ching Yun University.

Қорытындылай келе, біз үшін әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті жай ғана білім ошағы емес, болашағымызға сенімді қарауға үйреткен қасиетті мекен десек артық болмас. Пышақ қайралған сайын өткір болатыны секілді, мұндағы оқу бағдарламасының қызығы мен шыжығына шыдай біліп, талмай ізденісте болу қажет. Осындай үздік университетте оқып, білім алған әр студент бақытты деп есептейміз.

Нәбиева Айша-Бибі

Еснияз Рамина

Жетекші:

Түркология және тіл теориясы

кафедрасының

аға оқытушысы

Калбирова Толқын Нышанбековна

Майталман маман даярлаудың ұлттық ұстаханасы

0
ҚазҰУ – Ғылымға құштар жандар үшін үздік таңдау

Әл Фараби атындағы ҚазҰУ, филология факультеті,
2 курс магистранттары :
Жүзбай А.К.
Мағауияқызы Н.

Жетекшісі:
Түркология және тіл теориясы
кафедрасының  аға оқытушысы Т.Н. Калбирова

Майталман маман даярлаудың ұлттық ұстаханасы

Отандық, ғаламдық еңбек нарығын төл ғылымның нәрімен сусындаған мамандармен толықтыруда тарихы терең Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің орны ерек. Халықаралық оқыту стандартының озық тәжірибесін ұлттық білім беру ісімен ұштастырған, елдегі тұңғыш ұлттық оқу орны стататусын иемденген университет – мыңдаған талапкердің таңдауы. Ізденушілердің таным көкжиеген кеңітіп қана қоймай, рухани жетілуіне жете көңіл қоятын оқу орны жоғары білім саласындағы әлемдік көшбасшы университеттер биігінен көріне алды. Іргесі қаланған 87 жылдық тарихында түлеп ұшқан түлектердің өзі бүгінде кәсіби кадрлар даярлауға өлшеусіз үлес қосып жүр.

Инновациялық өндіріс пен интеграция игілігін тиімді қолдана білген университетте әлемдік стандартқа сай зерттеу жүргізудің технологиялық базасы қалыптасқан. Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің көпсалалы білім беруде толысқан тәжірибесі бар. Сондықтан, ЖОО құрамында 16 факультет, 67 кафедра, 32 ғылыми-зерттеу институты жұмыс істеп тұр. Аталған факультеттер арасында қазақстандық тіл білімі мен педагогиканың қарқынды қанат жаюында филология факультетінің қосары ұшан-теңіз. Танымал, тарихи тұлғалардың тағлымды тәртібін бойға сіңірген факультет тарихи сабақтастық тамыры үзілмеуі мен ұлттық білімнің толысуы жолында жыл сайын жаңа қадамдар жасап келеді. Сөзіміздің айғағы ретінде биылғы жылдың қазан айында жүзеге асырылған факультеттегі Жалпы тіл білімі және еуропа тілдері кафедрасы атауын, «Түркітану және тіл теориясы» кафедрасы деп өзгертуін айта аламыз. Осылайша білімнің қайнар көзіне айналған ҚазҰУ-да Түркітану түбін зерттеу, білу, ұрпақ санасына сіңіру ісі тереңдетілді.

Бүгінде «Түркітану және тіл теориясы» кафедрасы еліміз бен Азиядағы түркология саласы бойынша іргелі зерттеулерге ұйытқы бола алатын интеллектуалдық орталыққа айналып келеді. Кафедраның білім беру мен ғылыми зерттеудегі, тіл теориясы,  салыстырмалы және салғастырмалы тіл білімі салаларындағы  бай тәжірибесі, 40-тан асып жығылатын қазіргі түркі тілдерінің тамыры мен байланысын, тарихын, мәдениетін жілікше шағатын түркітанушыларды даярлайтыны анық. Филология ғылымдарының докторы, профессор Авакова Раушан бастаған кафедра ұжымында 5 ғылым докторы, профессор, 16 ғылым кандидаты, 5 PhD докторы дәріс оқып, бәсекеге қабілетті маман тәрбиелеуге барын салуда.

Кафедра ғылыми және педагогикалық бағытта бакалавриат, екінші жоғары білім, магистратура, PhD докторантура бойынша кадр даярлауда. Қазіргі таңда «Түркітану және тіл теориясы» кафедрасында 425 бакалавр, 346 магистрант білім алып жүр. Шәкірттердің озық біліммен қарулануында теориялық білімді практикада сынап, маман ретінде қалыптасуы үшінде арнайы жағдай жасалған. Осы бағытта кафедра студенттердің ғылыми-тағлымдамадан өтуі үшін еліміздегі жетекші тіл білімі институты және орталықтарымен берік байланыс орнатқан. Әлемдік тілдер мен лингвистика негізін үйретіп қана қоймай, тиісті саланы сауатты мамандармен қамтып отырған кафедраның ғылыми, педагогикалық потенциалы арқасында оқытуды табысты жүргізе беретініне сенім мол!

 

Жұмысқа қабілеттілікті қалай арттыруға болады?

Иллюстрация: Freepik.com

 Ғалымдар адамның миы өз мүмкіндіктерінің тек 3-10% — ында жұмыс істейтінін анықтады. Дегенмен біздің миымыз ақпаратты жоғары деңгейде қабылдауға және өңдеуге қабілетті.

Ғалымдардың пікірінше, қалыпты жағдайда ми өзінің әлеуетінің тек 3% — ын пайдаланады, ал үлкен жұмыс, ауыр жұмыс немесе уақыт тапшылығы нәтижесінде мидың өнімділігі 3-тен 10% — ға дейін артады. Егер төтенше жағдай туындаса, мидың белсенділігі ондаған есе артады. Нәтижесінде, адам өзі түсінбестен, қарапайым өмірде өзіне тән емес әрекеттерді орындайды.

Мысалы, егер ит сізді қуып жетсе, биік дуалдан секіресіз. Сонан соң мұндай биіктікті қалай бағындырғаныңызға таң қаласыз. Демек, адамның өнімділігі ми белсенділігімен тікелей байланысты. Cондықтан өнімділік деңгейі де үнемі өзгеріп отырады. Мәселен, кеше сіз көптеген шұғыл мәселелерді шештіңіз, ал бүгін сізді әріптестердің әңгімелері, дәліздегі шу, ыңғайсыз орындық, аяқ киім, бөтен иістер алаңдатады. Кейде жеке мәселелерге байланысты ештеңе ойыңызға түспейді. Не істеу керек? Сізге әрдайым шұғыл жағдайлар жасау керек емес қой.

Психологиялық құпиялар:

  1. Шоғырланумен жұмыс. Не нәрсеге назар аудару керек?

Тек бір іспен айналысыңыз. Бір уақытта бірнеше істі орындау кезінде ми ақпараттың мұндай көлемін қабылдап үлгермейді. Өйткені біз шашыраймыз, жұмысты сапалы түрде аяқтай алмаймыз, “маңызды нәрсені жіберіп аламыз” деп тәуекелге барамыз. Эксперимент өткізсек. Сол және оң қолыңыздың алғашқы саусақтарын жоғары көтеріңіз. Бір уақытта саусақтарыңызға шоғырланыңыз. Қолыңыздан келе ме? Әрине, жоқ. Себебі шоғырлану — тек бір объектіге назар аудару. Сондықтан бір нәрсені жасай отырып, назар сапасын арттыра аласыз.

Биоритмдер. Адам жұмыс уақытында үнемі көтерілуді немесе күшінің төмендеуін сезінеді. Биоритміңізді бақылап, ең жоғары белсенділік кезінде аса жауапты және шұғыл мәселелерді шешуге тырысыңыз.

Мәселені шешу туралы медитация. Жақсы шоғырлану үшін сыртқы және ішкі тыныштық қажет. Жұмысқа кіріспес бұрын, отырыңыз, демалыңыз, барлық сыртқы ойдан, идеядан, мәселеден арылыңыз. Міндетке қалай қол жеткізуге болатынын, талаптарды қалай орындау керек екенін қарастырыңыз. Сізде қандай ақпарат бар және қайсысын іздеу керек? Оны қайдан іздейсіз? Енді тапсырманы орындауға кірісе аласыз.

Инсайтқа келгіңіз келе ме? Онда жатыңыз! Сіз жатып, қиялдаудың оңай екенін байқаған шығарсыз? Ғалымдардың айтуынша, көлденең позиция көбінесе адамды инсайтқа әкеледі. Мұның бәрі норадреналиннің деңгейі төмендеуінен, ми аймағының белсенділігінен болады. Бұл алаңдаушылықты азайтады және шығармашылық ойлауды белсенді етеді.

  1. Өз-өзіңмен жарыс. Өзіңіздің іс-әрекеттеріңізді бәсекелестік ретінде қарастыра аласыз. Әсіресе өзіңізді мәжбүрлеп, сендіретін істер тізімі болса. Яғни “бүгін мен слайд-шоуды аяқтап қана қоймай, сертификаттау сұрақтарын  үйрене бастаймын, ертең олармен айналысуды жалғастырамын, ал бос уақытымды деректер базасын толтыруға арнай аламын”. Сізде біртіндеп құмарлық пайда болады. Себебі өз көрсеткішіңізді жеңу әрқашан қызық. Бастысы саны мен жылдамдық бойынша асыра сілтемеңіз, денсаулығыңызды күтіңіз.
  2. 3. Хранометраж. Бүкіл жұмыс күніңізді сипаттаңыз, не істегеніңізді және оған қанша уақыт кеткенін жазыңыз. Әдетте, бастапқыда бос жұмсалған уақыттың нәтижесі 50-80%-ды құрайды. Осыған байланысты қорытынды жасауыңыз қажет. Мысалы, интернетке көп уақыт жұмсайтындығыңызды анықтадыңыз. Сіз оны тиімді жұмсайсыз ба немесе өзіңізді шектейтін кез келді ме? Мүмкін жаңа істерді енгізудің уақыты келді?
  3. Марапаттау. Белгілі бір сәтті жұмысыңыз үшін өзіңізді марапаттаңыз. Сіз үшін мотивация болады.

 

Аталған кеңестерге құлақ түріп, кез келген жұмысты орындауға қабілетті болыңыз!

 Сахан Нағима
«Тұран» университеті
Журналистика мамандығының 3 курс студенті

Жасанды жапырақтар ауа тазарта алатын болып шықты

Freepik.com

  Өсімдіктер — табиғи ауа тазартқыштар. Олар —  көмірқышқыл газын бойына сіңіріп, фотосинтез арқылы оттегі бөледі.

Өсімдіктер арқылы таза ауамен тыныс алу — адам денсаулығының кепілі. Осыған байланысты жасыл желек қорын молайту басты мәселе саналады. Әлемде бұл мақсатта көптеген әрекет жасалғанымен, нәтижесі сәтсіз болды.  Себебі көмірқышқыл газын түрлендіру үшін асыл металдарды пайдалану тек процесті қымбаттата түсті.

Мәселенің түйінін шешу мақсатында Чикаго қаласындағы Иллинойса  университетінің қызметкерлері 2021 жылғы жаңа технология, оттегі шығару процесінің балама түрі — «жасанды жапырақтарды» жасап шығарды. Зерттеушілер фотосинтез блогының типтік тақтасын алып, оны мембранаға орап, ішіне кәдімгі су құйды. Сұйықтық біртіндеп микропоралар арқылы буланып кетеді. Күн сәулесінің көп болуы мен жылудың күштілігі процесті тездетеді. Атмосферадағы көмірқышқыл газы буланған су молекулаларының орнына түсіп, газ генераторлары үшін дайын отын — көміртегі тотығына айналады. Оттегі жанама өнім ретінде атмосфераға  қайта шығарылады.

Зерттеушілердің айтуынша, жасанды жапырақтар табиғи жапырақтармен салыстырғанда көмірқышқыл газының отынға айналу тиімділігін 10 есе арттыра алады. Сонымен қатар қарапайым өсімдікке тән функцияларды атқарады. Өлшемі 170 те 20см 360 жасанды жапырақтар бір күнде барлық көмірқышқыл газының 10% — ын өзінен 100 метр радиуста сіңіреді. 360 жасанды жапырақтар синтетикалық отын жасау үшін пайдаланылатын шамамен 500 келі көміртегі тотығын шығаруға жеткілікті.

Болашақта жоғарыда аталған мәселе жаңа технологияның арқасында өз шешімін табады.

                                                                                                               

 Сахан Нағима
«Тұран» университеті
Журналистика мамандығының 3 курс студенті 

Кімді қалай тәрбиелейміз… Гендірлік тәрбие қазаққа қажет пе?

блогер

 Нақты   айтар болсақ, бұл саясаттың қазаққа түккеде  қажеті жоқ. Бірақ халық оны бізсізде өз санына салып алған сынды.  Бұл дерт қазаққа ғана емес, кез-келген халыққа қауіпті.

Қаймана қазақ дәстүрінде қабылдамаған жат қлық, ендігі әйелді әйелмен әжуа қылып,ер мен ердің ерсілігін танытты. ІХ ғасырдың екінші жартысында осы сая­сатты ойлап тапқан Батыс қазір осының зардабын тартып отыр. Өз батпағына өзі малынып жатқаны жалған емес.

ХХ ғасырдың басында Еуропаның құлдырауы атты еңбегінде философ Освальд Шпенглер осы жайлы күзде солатын гүлге теңеп анықтама берген еді. Гендерлік саясат арқылы «еркек пен әйелді тең құқылы жасадық», – деп әлемге жар салған Еуропа елдері қазір бармақтарын шайнап, өкініп отыр . Бұл саясаттың жемісін кез келген Еуропаға  барған адам көре алады.                                                                                                                                                                                                                       Көшеде жас бала жоқтың қасы, қаптаған түріктер, цнегрлер мен сығандар, жергілікті халық саусақпен санарлық. Сонымен Европаның менмін деген гендірлік әлеуметтануына сипаттама берейік.Гендерлік әлеуметтану – бұл адамның өз гендерлік рөлін игеру үдерісі. Осы үдеріс арқылы «ер» және «әйел» ұғымына сәйкес қоғамдағы этикет нормаларын, жынысына қатысты құндылықтарды, қажеттіліктерді меңгеруге болады.Бүгінгі таңда «гендер» ұғымы бәріміздің жиі еститін таныс сөзімізге  айналды. Бұл ұғымның әйел мәселесіне байланысты екенін аңғарамыз.

Осы ұғымға терең үңіле қарасақ, «гендер» тепе-теңдікті үйлестіріп отыратын саясатты қамтиды. Демек, тепе- теңдіктің өлшемі – ер азамат. Ал әйел ер адамнан кем болмауы тиіс.Осы саясатты қабылда­ма­ған Қытай, Үндістан, көрші­міз Өзбекстан, тағы басқа ел­дер адам санынан тапшы­лық көріп отырған жоқ. Хал­қы­мыздың таби­ға­ты­н­да өкі­­нішке қарай, әсершілдік, өзге жұрттан көргенімізді пай­да-зия­нына қарамасй сол қалпы қабылдайтын әдет бар.

Мәселен, арақ ішу, темекі тарту, есірткі заттарын пай­далану, қыздарымыз тізеден жоғары сандарын жалтыратып жүретін қысқа көйлек кию сияқты салтымызда жоқ келеңсіз нәрселерді тез үйре­ніп ала қойдық.Ол аз болғандай қасиетті Құранға қарсы шығып, гендерлік саясатты елден бұ­рын қабылдай салдық. Қаси­етті Құран Кәрімнің 4-сүресі Ниссаның 33-аятында «Ер­кек­тер әйелдерді билеу­ші. Өйткені Алла, бірін-бірінен артық   қылды…

Ал енді жақсы әйелдер; бой ұсы­ну­шылар, Алла қорғауға бұ­йыр­ған кө­мескі нәрселерді (абройын) қорғаушылар десе, 31-аятта: «Алланың біріңе-біріңді артық еткен нәрсесін көксемеңдер. Еркектердің еңбек­терінің үлесі өзіне және әйелдердің еңбектерінің тие­сісі өзіне тән» деп соқырға таяқ ұстатқандай айтып бер­ген. Демек әйелдер еркек­терден төмен екенін ұмыт­паулары керек. Құран кәрім­нен аттамайық! Қазір бізде әкесіз өс­кен балалар көп. Олар ер­кектің өмірде алатын ор­нын түсінбей өседі. Олар үшін еркек табыс көзі ға­на.
Осы Құран Кәрімдегі аятқа мән бермей қарсы шыққан елдерде демография өспей, құлдырауда.

Гендерлік саясат әйелдерге тең қол жетімділікті және өмірдің барлық салаларына қатысуды қамтамасыз етуі қажет. Қазақстан Республикасындағы гендерлік саясаттың негізгі принциптері ерлер мен әйелдер үшін Қазақстан Республикасы Конституциясымен кепілдендірілген тең құқықты және бостандықты орнатады. Гендерлік теңдік саясатының алға жылжуы үшін әйелдерге саяси, экономикалық және қоғамдық өмірге араласу қажет. Демократиялық, зайырлы және құқықтық мемлекетті бекітуде қазақстан әйелдерінің рөлі ерекше. Қазақстанда демографиялық өсімді қамтамасыз етуде әйелдердің үлесіне баға жетпейді, себебі, балалардың туылуы, олардың тәрбиесі нәзік әйелдердің мойнында. Сонымен қатар олар өмірлік маңызды салаларда еңбек етеді, мемлекеттік басқару жүйесінің көп бөлігі солардың еншісінде. Әйел отбасы құндылықтарының мүддесін қорғайды. Күнделікті және байқалмайтын отбасы туралы қамқорлық, өз жанұясы үшін жан жайлылығын жасау, жайлы жағдай және амандық — бұлардың барлығы әрбір әйел үшін абзал міндет.

Біздің елімізде гендерлік саясаттың міндеттеріне мыналар жатады: билік құрылымына әйелдер мен ерлердің тең қатысуы, экономикалық тәуіелсіздік үшін тең мүмкіндіктерді қамтамасыз ету, отбасындағы тең құқықтар мен міндеттер үшін талаптар құру, жыныс белгілері бойынша күштеу бостандығы, біздің қоғамымыздың дамуында әйелдердің рөлін бұдан әрі дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашатын шешімдер.Қазіргі таңда гендерлік саясатқа біздің мемлекетімізде аса көңіл аударылуда. Осыған орай отбасылық саясат саласында қандай жетістіктер болды және көкейкесті мәселелер барма, соған тоқталып өтейік.

Гендерлік стратегияны іске асырылған жылдары отбасылық-неке қатынастарында тұрған ерлер мен әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерінің кеңеюінде оң динамикаға қол жеткізілді.Отбасы міндеттерін еңбек қызметімен ұштастыру мүмкіндіктерін жасау мақсатында еңбек заңнамасында ата-аналардың икемді жұмыс түрлері мен бала күтімі бойынша демалыс алуға құқықтары туралы нормалар бекітілген. Сонымен қатар, әйелдердің, жүкті әйелдердің және баласы (балалары) бар әйелдердің еңбегін реттеу ерекшеліктерін бекітетін нормалар да пайда болды.

Осыған орай, балалы отбасыларды қолдау бойынша шаралар кешенінде мемлекет әлеуметтік жәрдемақылар мен көрсетілетін қызметтер арқылы қолдау көрсетеді. Әлеуметтік төлемдер ұсыну жүйесінде бала тууына және бір жасқа толғанға дейін бала күтіміне, мүгедек баланы тәрбиелеушілерге жәрдемақылар, 18 жасқа дейінгі балаларға арналған мемлекеттік жәрдемақы, көпбалалы аналар мен отбасылар үшін арнаулы мемлекеттік жәрдемақы қамтылған.

2008 жылы жүктілігіне және босануына, жаңа туған баланы (балаларды) асырап алуына байланысты табысынан айырылған жағдайға сондай-ақ бала 1 жасқа толғанға дейін оның күтімі бойынша міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінен әлеуметтік төлемдер төлеу енгізілген.

Балалардың отбасында тәрбиеленуіне жәрдем көрсету, бала асырап алушылар мен тәрбиелеушілерді материалдық ынталандыру мақсатында жетім балаларды асырап алушы азаматтарға біржолғы төлемдер, жетім баланы немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырау үшін қорғаншыларға немесе қамқоршыларға арналған жәрдемақы, патронаттық тәрбиелеушілерге төлемдер беріледі.Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасында белгілі бір прогреске қол жеткізілді. «Тұрмыстық зорлық-зомбылық профилактикасы туралы» 2009 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақстан Республикасының Заңы 2010 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілді.

Отбасы күні белгіленіп, жыл сайын «Мерейлі отбасы» ұлттық сайысы өткізіледі, отбасылық қарым-қатынастарды, моральдық-этикалық және рухани-адамгершілік құндылықтарды нығайту жөніндегі 2015-2020 жылдарға арналған жалпыұлттық жоспар бекітілді.Шет мемлекеттердің дамуына жүргізілген талдау әлемде отбасылық және гендерлік саясат саласында бірыңғай әмбебап модельдің жоқ екенін көрсетті. Әрбір ел қалыптасқан мемлекеттік басқару, ұлттық ерекшеліктер мен мәдениет жүйесін ескере отырып, өзінің отбасылық және гендерлік саясатын қалыптастырады.

Көріп отырғанымыздай, гендерлік саясат әр елде әрқилы жүзеге асады. Гендерлік саясатты қолдау біздің еліміздеде бірінші орында. Гендерлік саясаттың жүзеге асыруын ілгерілету мақсатында біздің ойымызша әйел адамдарға заңмен қандайда бір жеңілдіктер қарастырылу керек. Мысалы, аяғы ауыр әйел адамдар мен 3 жасқа дейінгі балалары бар әйел адамдарға төрт күндік жұмыс күнін белгілеген дұрыс деп есептейміз. Сонымен қатар ай сайынғы алатын жалақының мөлшері де бес күндік жұмыс жасайтын қызметкерлердің жалақысымен тең дәрежеде болуы керек. Сәйкесінше осы мәселені еңбек заңнамасының нормасымен бекіту қажет. Осындай жағдайларда әйел адамдарға көмек көрсетілетін болса, еліміздің гендерлік саясаты да ілгерілей түседі деген ойдамыз.

Бәтес Маликқызы
«Тұран» университеті

 

Азаттықтың аспаны

Тәуелсіздік – ел тілегі

     Қазақ халқы көз ашқаннан зұлмат соғыстыда, сұрқия саясаттыда , аштықтыда бастан өткізді. Әрине қиын-қыстау кезең адамның жадынан кетседе, тарихтың парағынан өшпесі анық.

Азаттықтың жолындағы күрестердің бірден-бір бірегейі 1986 жылғы қанды желтоқсан еді. Сол жылы 16 желтоқсанда Мәскеу мәслихатының тағайындауымен Қазақстан компартиясының орталық комитетінің бас хатшылығына Г.В Колбиннің сайлануы.

Бұл  шавинизмнің қазақ халқын кезекті табанға тапттау еді. Бірақ қазақ енді шыдамады. Халық көтерлісінде айқайға басқан халық: «Қазақстанның басшылығына бұрын-соңды қазақ жеріне аяқ басып көрмеген,жергілікті ұлттың тыныс тіршілігінен мүлдем бейхабар өзге ұлт өкілі сайланғаны қалай? »,«Өз елін басқаруға жергілікті ұлт баласынан бірде бір адамның табылмағаны ма?». Көкейді тілгілеген осы сұрақтар Алматының бас алаңына ағылған жастардың мүлдем үкіметкке қарсы шығу ойында да болған емес. Қарусыз қамсыз күйде, өз наразылығын бейбіт түрде білдіргісі  келген жастар  мен-мен биліктің, айдаһардай қаһарына тірідей өртенді. Ұлт- намысын жоқтап, көкейдегісін билікке ашық айтқан ел темір таяқтарға жегіліп, сапер күректерінен өлімшеленіп сабалды. Қақаған аязда суық сумен атқыланып, улы газда тұншықтырылып аяусыз қазақ қыздарының арын таптады.

Бұл оқиғадан соң, қазақ жастары құдалауға ұшырады. Барлық одақтық теледидар 17-16 желтоқсанда қазақ жастары ұлтшыл, маскүнем,  нашақор деп айыптап газет беттерінен дейін жаза бастады. Желтоқсан қозғалысына орай жалпы 8500-дей адам ұсталып, 99 түрлі мерзімде темір тордың арғы жағында қалды. Жүз деген адам әкімшілік тәртіпте жазаланды, 300-ден аса жас жоғарғы орындарынан, 319 адам жұмыстан, 758 адам бүкілодақтық Ленин комсомолы жастары қатарынан шығарылған. Төлқұжаттарына бүлікші деп басылған таңбасы, енді оларды тек қана қара жұмыстың адамы есебінде көрсетті. Оқиға туралы ақпараттар жер жұтқандай жойылып, елімізде ол оқиға жайында жазуға айтуға тыйым салынды. Желтоқсанның ойқиғасы алаңды өз қандарымен жуған жандардың жанқиярлығымен есте қалды.

Бүгінде Қазақстан тәуелсіздіктің теңдігінде тербеліп келе жатқанына  быйыл 30 жыл. Отыз жыл ішінде Қазақстан  өз алдындағы дербес ел, зайырлы мемлекет болды. 1991 жылы еліміздің басшысы Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті болып Нұрсұлтан Назарбаев сайланды. Еліміздің  азаматтарының құқықтарын , мемлекет заңдарын анықтайтын Конституция қабылданды. Әлем елдері тізімінде жаңа мемлекеттің аты жазылды. Қаншама жылдар бойына тәуелсіздікті армандап келген ата -бабаларымыздың асқақ арманы орындалды. Көкте қыранымыз, жарқыраған күн бұл біздің бейбітшіл мемлекетте отауымыздың құрылғанының нышаны.  Ал сол  отанға деген махаббатты еш уақытта жүректен сөндірмеу қажет! Ел-ертеңі ұлт болашағында.

Жас жеткіншек білесің бе?

Азаттықтың қалай бізге жеткенін ,

Қазағымның қалай туын желбіретіп тіккенін.

Желтоқсанның ызғарында қанды қырғын кезінде.

Қазақ қызын маңдайынан шашын жулып тепкенін.

 

Қыршын кетті елі үшін ,жері үшін аянбай,

Қазақ қызы Сәбира мен ер мінезді Қайраттай.

Сол заманның басқа түскен қиындық пен залалы,

Қабырғамды қайыстырып көзіме жас толады.

 

Ел намысы ,ұлт намысы азаттық деп айқайлап,

Студенттер шықты алаңға бас көтерді маңдайлап.

Ал солдаттар аямады атып жатты бір-бірден,

Айналаның ақ кар беті боялды кеп қанды өзен.

 

Тәуелсіздік ақ таңына талай ғасыр шайқастық,

Егеменді ел болам деп талай жаумен тартыстық.

Бүгінгі ұрпақ,ұмытпайық қолымыз қалай жеткенін,

Бабамызда аңсап өткен азаттықтың көктемін!

 

                                                                                                Бәтес Маликқызы
«Тұран» университеті

«ҚазҰУ – менің таңдауым»

0
ҚазҰУ – Ғылымға құштар жандар үшін үздік таңдау

«ҚазҰУ – менің таңдауым»

Мектеп бітіріп, «Жас түлек» атанғаннан кейін, менің өмірімдегі ең маңызды мәселелердің бірі болашақ мамандығым мен оқу орнын таңдау болды. Ел қатарлы, бірнеше оқу орнын зерттей отырып, соңғы әрі нақты шешімімді Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетіне беруді жөн көрдім және осы уақытқа дейін еш өкінген емеспін. ҚазҰУ көп жылдық тарихы мен оқу және ғылыми жұмыс тәжірибесіне бай, еліміздің алдыңғы қатарлы жоғарғы оқу орындарының көшін бастап тұрған алпауыт универ.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – өзіндік салт-дәстүрімен бай, көпжылдық білім саласындағы және ғылыми жұмыстарда тәжірибесі мол бірден-бір жоғары оқу орны.

Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті – бірінші болып мемлекеттік аттестациядан өткен және барлық мамандықтар мен дәрежелер бойынша білім кызметін жасайтын, Қазақстан Республикасындағы жоғары оқу орындар жүйесінің көшбасшысы болып табылады.

Университет жоғарғы білікті мамандарды даярлауға, әлемдік білім кеңестігінде интеграциялауға, өндіріске енгізілетін фундаменталды және қолданбалы зерттеулерді дамытуға бағытталатын кең көлемдегі білім, ғылыми, рухани-тәрбиелік, инновациялық және өндіруші негізге ие.

Бүгінгі таңда әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Сіздерге алуан түрлі мамандықтарды ұсынатын білім және ғылым ордасы.

Университет осы күнге дейін білікті мамандарды даярлап, әлемдік білім беруді қолдаған университеттердің бірі. Қазіргі таңда университетте 16 факультет, 32 ғылыми зерттеу институттары мен орталықтар, технопарк және әскери кафедра жұмыс жасап жатыр. Университет ішінде студенттерге барлық жағдай жасалынған «Казгуград» қалашығы бар, яғни студент қалашықтан кітапхананы да, студенттер сарайын да, медициналық орталықты да, спорткешен мен стадионды да таба алады.

Бүгінгі уақытта мен ҚазҰУ-дың «Филология» факультетінің магистрантымын. «Филология» факультетін таңдаған себебім — уақыт талабы, қазіргі жаңа технологияларды жақсы меңгере отырып, еліме өз пайдамды тигізу болатын. Қазақстан Республикасының тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың жолдауында тілдерді дамытуды жүзеге асыру туралы айтылған. Филолог мамандығының маңыздылығын асыра бағаласам артық емес.  Адамның 80% тұлғасы оның сөйлеуінде жатыр. Демек, ана тілі мен әдебиеті мектептердегі негізгі және міндетті пәндер болып табылады. Осы пәндердің ұстаздары сөзімізді байытып, дүниетанымымызды қалыптастырып, туған әдебиетімізге деген сүйіспеншілікті оятуда. Тілді білмей, басқа ғылымдарды меңгеру мүмкін болмас еді. Тіл тарихын сол тілде сөйлейтін халықтың тарихынан бөліп қарауға болмайды.

Филолог өз мамандығының міндетіне сай тілдің табиғатын, шығу тегін, тарихи дамуын, қызметін, ішкі құрылысын, жіктелуін жетік біледі. Тіл білімі жалпы және арнайы, теориялық және қолданбалы болып бөлінеді.

Филолог мамандығының қыры мен сыры көп. Ол іс-әрекеттің кең ауқымын қамтиды және ой еңбегін қамтиды.

Филолог маманы адамдарға негізді және жинақталған білімді жеткізеді. Әдетте жоғары және орта оқу орындарында филологтар сабақ береді. Олардың міндеті тәрбиелік. Олар адамдарға адамзаттың дамуына мүмкіндік беретін білім мен дағдыларды береді.

Филологтың қызметі – тілді зерттеу, бірақ оның сөздері мен компоненттерін емес, тарихи фактілерді, этимологияны, белгілі бір ұғымдарды уақыт кезеңіне байланысты нақтылау. Филолог – тіл тарихын білетін маман.

Филолог мамандығы әртүрлі ұйымдарда мұғалім, ғылыми қызметкер, әдеби редактор немесе аудармашы ретінде жұмыс істеуге мүмкіндік береді

Болашақта ЖОО аяқтап, дипломымды қолыма алғаннан кейін білімімді жетілдіру үшін шетелге барып көргім келеді және осы кафедраның арқасында ол жақта орнығуым оңай болатынына сенемін. «Филология» саласына зерттеулер жүргізу арқылы, ғылымды дамыту арқылы өз үлесімді қосқым келеді.

Қорытындай келе, ҚазҰУ-бұл менің таңдауым әрі мақтанышым екенін қайталай бергім келеді. Елімізді ғана емес, басқа да мемлекеттерді өзінің жетістіктерімен мойындатқан бұл универ әлі талай студенттің арманы болары сөзсіз. Ал бұл менің болашағым және ол жарқын боларына сенемін.

«Тюркология және тіл теория»

кафедрасының студенті

Мұратбек Айнұр

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ,

«Тюркология және тіл теория»

кафедрасының аға оқытушысы

Калбирова Т.Н.

 

МЕТОДИКА ОЦЕНКИ ТОНАЛЬНОСТИ МАТЕРИАЛОВ

0
МЕТОДИКА ОЦЕНКИ ТОНАЛЬНОСТИ МАТЕРИАЛОВ

ГРНТИ 20.15.05

МЕТОДИКА ОЦЕНКИ ТОНАЛЬНОСТИ МАТЕРИАЛОВ

Насруллаева Айкерім Бахитжанқызы
Магистр, Астана Халықаралық университеті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан

Аннотация : Обширное распространение Интернета, который содержит особые ресурсы для публикации мнений привело к появлению в 2000-х гг. новой области исследовательских работ  в компьютерной лингвистике, которое получила название анализ тональности.

Ключевые слова : Тональность, выражение чувств, нейтрал, позитив, негатив.

В рамках информационно-аналитического обеспечения вопросов проведения государственной информационной политики, оценка тональности производится с точки зрения возможного влияния публикации на имидж государства. Оценка осуществляется в контексте определенного события или явления.

Тональность оценивается по стандартной шкале «негативная – нейтральная – позитивная».

При оценке тональности во внимание принимается следующее:

  • Информационный повод (события, заявления известных личностей, публикация результатов исследований);
  • Заголовок, текст публикации / речь диктора;
  • Оформление (иллюстрации, выноски).

Рисунок 1. Модуль анализа тональности

Материалы позитивного характера:

В материалах позитивного характера преимущественно преобладает информация о положительных результатах работы государства, оперативное решение государством критических вопросов республиканского и регионального масштабов.

Вместе с тем материал приобретает положительный характер, если государственную точку зрения поддерживает авторитетные отечественные и зарубежные эксперты.

Кроме того, сообщения об успешной реализации поручений Президента, социально-экономическом развитии за счет реализации государственных программ и улучшении качества жизни населения в целом оцениваются в положительном ключе.

Материалы нейтрального характера:

К материалам нейтральной тональности, прежде всего относятся сообщения информационного характера (официальные мероприятия: встречи, брифинги, отчеты ведомств, коллегии).

В основном в нейтральных материалах содержатся: разъяснения по отдельным нормам законов, кодексов, планов, гос.программ; статистические данные об итогах работ ведомств.

Если представленные экспертные мнения сбалансированы или не отличаются резкостью, тональность будет определена, как нейтральная.

Материалы негативного характера:

В материалах негативного характера присутствует критика некомпетентности государства в решении некоторых задач (обвинение государства в допущении к госаппарату непрофессионалов, не эффективная реализация программ).

Если заголовок статьи носит провокационный характер и выражает критику по отношению к государству, то материал оценивается в негативную сторону. Это может быть вольная интерпретация действия государства, негативный прогноз и т.д.

К примеру, если деятельность государства в глазах общества выглядит не достойным доверия, что в итоге привело к протестным акциям (митинги, сборы подписей, открытые письма), то тональность материала — негативная.

Кроме того, если материал содержит в себе публикации рейтингов, представляющих Казахстан в невыгодном свете, либо оценка ситуации представлена критически настроенными лицами, в таком случае он оценивается негативно.

Если в материале используются иллюстрации – коллажи, фотографии, диаграммы, карикатуры в ироничной или негативной форме отражающие деятельность государства, то они дают основание для оценки тональности материала как негативную.

Датасет Описание Аннотирование Классы
RuReviews Набор с примерами настроений из обзоров товаров категории «Женская одежда и аксессуары» в крупном российском интернет-магазине. Автоматическое 3
RuSentiment Открытый набор с примерами настроений из публикаций в соцсети ВКонтакте. Ручное 5
Russian Hotel Reviews Dataset Аспектный набор с примерами настроений из 50 329 русскоязычных обзоров отелей. Автоматическое 5
RuSentRel Набор с аналитическими статьями с сайта ИноСМИ, в которых представлено авторское мнение об освещаемой теме и многочисленные ссылки, упоминаемые участниками описанных ситуаций. Ручное 2
LINIS Crowd Открытый набор с примерами настроений, собранный из социальных и политических статей на сайтах различных СМИ. Ручное 5
Twitter Sentiment for 15 European Languages Набор с примерами настроений, содержащий больше 1,6 млн Twitter-сообщений (их ID) на 15 языках, в том числе русском. Ручное 3
SemEval-2016 Task 5: Russian Открытый аспектный набор с примерами настроений, содержащий тексты, относящиеся к ресторанному бизнесу. Основан на SentiRuEval-2015. Ручное 3
SentiRuEval-2016 Открытый аспектный набор с примерами настроений, содержащий результаты анализа тональности русскоязычных Twitter-сообщений о телекоммуникационных компаниях и банках. Ручное 3
SentiRuEval-2015 Открытый аспектный набор с примерами настроений, содержащий результаты анализа пользовательских обзоров ресторанов и автомобилей. Ручное 4
RuTweetCorp Крупнейший, автоматически аннотируемый, открытый корпус текстов с небольшим ручным фильтрованием. Собран автоматически из русскоязычного Twitter с помощью стратегии. Автоматическое 3
Kaggle Russian News Dataset Открытый набор с примерами настроений из российских новостей. Не указано 3
Kaggle Sentiment Analysis Dataset Набор с примерами настроений из российских новостей. Не указано 3
Kaggle IS161AIDAY Набор с примерами настроений, опубликованный Alem Research. Не указано 3
Kaggle Russian_twitter_sentiment Набор с примерами настроений из русскоязычных Twitter-сообщений. Не указано 2

Таблица 1. Русскоязычные датасеты для анализа тональности

Трудность изучения тональности определяется последующими основаниями:

  • выражение чувств очень зависит от контекста и предметной области;
  • в одном и том же фрагменте текста может идти речь о нескольких объектах, так что трудно найти, по отношению к какому из объектов выражено мнение;
  • не постоянно чувственно окрашенные слова выражают подобающую тональность всего текста;
  • наличие драматичности и сарказма, которые могут инвертировать тональность;

Заключение

Техсредства изменяют структуру текста, могут приводить к искажению его начального значения. Так, который был отобран для изучения текстовый фрагмент, помещенный в ПО, претерпевает значительные изменения. Автор повествования сменяется создателем обработки и изучения. В поле исследователя остаются в большей степени образованные коды, к которым обращены части текста.

Список литературы

1 Блинов П.Д. Метод, алгоритмы и программная система аспектно- эмоционального анализа текстов : дис. … канд. тех. наук : 05.12.17; МГУП им. Ивана Федорова. – М.: МГУП, 2016.-141с.

2 Иванов, В.В. Извлечение аспектов, тональности и категорий аспектов на основании

отзывов пользователей о ресторанах и автомобилях / Иванов В. В., Тутубалина Е. В.,

Мингазов Н. Р., Алимова И. C. // Компьютерная лингвистика и интеллектуальные

технологии: по материалам ежегодной Международной конференции «Диалог» . —

Москва: РГГУ, 2015. — С. 46-56.

3 Оценка методов автоматического анализа текста: синтаксические парсеры русского

языка [Электронный ресурс] // Оценка методов автоматического анализа

текстов. Режим доступа: http://ru-eval.ru/new/syntax/about, свободный.

4 Скатов, Д.С. Синтаксический анализатор естественного языка DictaScope Syntax /

Д.С. Скатов, В.В. Окатьев, Т.Е. Ратанова // Компьютерная лингвистика и

интеллектуальные технологии: по материалам ежегодной Международной

конференции «Диалог». — М: РГГУ, 2012. – С. 140-148.

5 Сметанин, С.И. Программа для анализа тональности сообщений в социальных сетях

/ Сметанин С.И. // Сборник тезисов XXII Международной научной конференции

студентов, аспирантов и молодых ученых «Ломоносов-2016» секция

«Вычислительна математика и кибернтекика». — М: МАКС Пресс, апрель 2016. – С.

86-87.