Маңғыстау облысы
Бейнеу ауданы
Үстірт орта мектебі физика пәні мұғалімі
Каражанова Нагима Ибрагимовна
Күні: Сыныбы: 8 Пәні: Физика
Сабақтың тақырыбы: §53 Тогы бар шарғының магнит өрісі.
Электромагниттер және оларды қолдану
Сабақтың мақсаты:
а) Білімділігі: Тогы бар шарғының магнит өрісі. Электромагниттер жайлы мағлұмат беру
ә) Дамытушылығы: Тогы бар шарғының магнит өрісі. Электромагниттердің күнделікті өмірде және өндірістерде, есептер шығаруда қолдана білуге үйрету
б)Тәрбиелілігі: Жауапкершілікке, тиянақтылыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту
Сабақтың әдісі: INSERT әдісі, перфокарта, миға шабуыл.
Сабақтың көрнекілігі: Магнит, оқулық , үлестірмелі тапсырмалар, суреттер.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру.
1. Оқушылармен амандасу.
2. Оқушыларды түгендеу.
3.Түрлі- түсті стикерлер арқылы 2 топқа бөлу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау, тексеру.
1)«Перфокарта» әдісі
1._______ немесе ______ магниттелуін ұзақ уақыт сақтайтын денелерді айтады. (тұрақты, қарапайым)
2.Магнит тілшенің ____ полюсі бар. (екі)
3.Электр өрісінің өзіне тән _______ қасиеті қозғалмайтын зарядтарға әрекет ету қабілеті болып табылады. (ерекше)
4.Қасиеттері бойынша бір-біріне ұқсамайтын _______ немесе _______ деп аталатын екі полюсі бар. (солтүстік, оңтүстік)
5. _______ деп электр тогы бар өткізгіштердің өзара әрекеттесуін жүзеге асыратын материяның түрі. (магнит өрісі)
6.Электр тогы бар түзу өткізгіш орналасқан кеңістікте магнит тілшені қозғалысқа келтіретін күш _______ _______ деп аталады. (магниттік күштер)
2) «Сәйкестендіру» тапсырмасы
| 1 | Магниттік өрістің 2 негізгі қасиеттері қандай және магнит өрісін не тудырады? | Г | А) магниттелуін ұзақ уақыт сақтайтын денелер. |
| 2 | Магнит өрісінің сызықтары деген не? | Б | Ә)магнит тілшесінің осі деп аталады. |
| 3 | Магнит өрісі деген не? | Е | Б)магнит өрісінде кішкентай магнит тілшелерінің осьтерін бойлай орналасқан сызықтар. |
| 4 | Магниттің неше полюсі бар? | Ж | В)тогы бар шарғының ішіне шыныққан болаттан жасалған өзекше орнатып, алуға болады. |
| 5 | Тұрақтты магниттер | А | Г)оның электр тогына әсер етуінде, тек қозғалыстағы зарядтар мен тұрақты магниттер ғана магнит өрісін тудырады. |
| 6 | Тұрақты магнитті қалай алуға болады? | В | Ғ)тұйықталады. |
| 7 | Магнит сызықтары магнит ішінде | Ғ | Д)солтүстік полюстен шығып, оңтүстік полюске енеді. |
| 8 | Магнит сызықтары қалай бағытталады? | Д | Е)өткізгіштердің электр тогымен өзара әрекеттесуі жүзеге асатын материя түрі. |
| 9 | Магниттік аномалиялар | З | Ж)екі полюсі (N) солтүстік және оңтүстік (S) |
| 10 | Тілшенің ортасынан өтетін және оның полбстерін қосатын түзу | Ә | З)магнит темір рудасының орасан зор кені бар жер қойнауының жергілікті магнит өрістерінің пайда болуы. |
ІІІ. Жаңа сабақ.
а) «Миға шабуыл». (Тақырыпты ашу)
ә) «Тірек сөздер»
1 топқа- Шарғы, соленоид, магнит, полюс, солтүстік, оңтүстік.
2 топқа – Магнит, шарғы, электромагнит, орама, реле.
Соленоид (грек.solen — түтік және грек. іdos — түр) – ток жүретін оқшауланған сымнан оралған цилиндр тәрізді индуктивті орама.
Соленоидтың ішкі қуысының орта бөлігінде (ұзындығы Соленоид диаметрінен едәуір үлкен) магнит өрісі соленоид осіне параллель бағытталады және біртекті әрі бұл өрістің кернеулігі ток күшін және орам санына пропорционал болады. Ішкі қуысында темір өзекшесі бар соленоид электрмагнит болып есептекледі.
Тогы бар шарғының магнит өрісі күш сызықтарының бағытын бұрғы ережесі арқылы табуға болады. Практика тұрғысынан ең қызықты нәрсе – тогы бар шарғының магнит өрісі. Шарғының бір ұшы –солтүстік полюс деп саналады, сол ұшқа қарап тұрған бақылаушы үшін шарғы орамындағы ток сағат тіліне қарсы бағытта ағады. (а). Шарғының екінші жағы –оңтүстік полюс болады, бұл жерде ток орамды сағат тілі бағытымен айналып өтеді. (ә)
Тогы бар шарғының магнит есебінде техникада кеңінен пайдаланылады. Мұндай шарғының қолайлы бір қасиеті – оның магниттік әсерін кең көлемде өзгертуге немесе күшейтуге, бәсеңдетуге болады.
Ішіне темір өзекше орналастырылған шарғы электромагнит деп, ал шарғыға оралған сымдар электромагниттің орамасы деп аталады. Электромагнит – көптеген техникалық приборлардың негізгі детальдарының бірі. Электромагнит көбіне таға яғни доға тәрізді болады. Мұндай сызба нұсқа (115 суретте) көрсетілген.
Электромагниттік реленің құрылысы:
1-шарғы
2-пластина
3-контактілер
4-серіппе
Тамаша қасиеттерінің арқасында электромагниттер техникада кеңінен қолданылады:
Көтергіш күші үлкен электромагниттер заводтарда болаттан немесе шойыннан жасалған бұйымдарды, сондай-ақ болат және шойын жоңқаларды, құймаларды тасымалдау үшін пайдаланылады.
Электромагниттер телеграфта, телефонда және көптеген басқа да құрылғыларда қолданылады.
ІҮ. Практикалық жұмыс. 25 жаттығу. №1,2
Ү. Сабақты бекіту: «Физикалық дикатант» әдісі арқылы бүгінгі сабақты бекітемін.
1……………….. ішіндегі магнит өрісінің күш сызықтары параллель және оны сырт жағынан орап жатады. (соленоид)
2.Күш сызықтары шарғының …………………. полюсі жағынан шығып, ……………. полюсі жағына кіреді. (солтүстік, оңтүстік)
3.Шарғының екінші жағы …………………….. полюс болады, бұл жерде ток орам бойымен ……………………. бағытымен ағады. (оңтүстік, сағат тілі)
4.Ішіне темір өзекше орналастырылған шарғы ……………….. деп, ал шарғыға оралған сымдар …………………………………………………. деп аталады. (электромагнит, электромагниттің орамасы)
5. Электромагнитті көбіне ……………….. тәрізді етіп жасайды.(таға)
6.Электромагниттер көтергіш крандарда, …………………………………., …………………………, …………………………, ………………………….., …………………….. қолданылады.
ҮІ. Үйге тапсырма. §53
ҮІІ. Бағалау.Жұлдызшалар арқылы бағалаймын. (әр сұраққа жауап берген оқушыға жұлдыздар беріп отырамын. )
ҮІІІ.Кері байланыс.«INSERT» әдісі. Білемін. Үйрендім. Үйренгім келеді.
