Біздің ғасырдың адамдары кітап оқу жағынанартта қалуда. Бұған кінәлі оқуға деген құлшылынысты арттырмайтын жастар ма, әлде қызықсыз жазатын жазушылар ма? Таным көкжиегін арттыруға бірден бір себепкер болатын кітап оқуда неге жастарымыз кенжелеп келуде? Іскерлік тақырыптарда сөз қозғап жүрген отандастарымыз неге кітап оқуды маңызды деп санайды? Барлық мүмкіндіктер есігі ашық бола тұра, қоғамның кітапқа деге қызығушылығы неліктен төмендеуде?
Қазір бүкіл әлем бойынша адамдардың кітапқа деген махаббаты жылдан жылға ашылып жатқанын байқаймыз. Кітаптармен қатар газет—журналдарға да сұраныс жоғары. Себебі, әр оқу құралының өз оқырмандары бар. Ғылым мен технологияныңдамуына байланысты адамдарға кітап, газет—журнал оқуға деген сан түрлі жағдайлар жасалуда. Мысалы: ыңғайлы планшеттер (PocketBook,InkPad), кітап пен газеттердің электронды—pdf нұсқасы. Оқулықтың бағасының сыртқы пішіні мен дизайнына қарай қолжетімді бола бастауы да тұтынушының құлшынысын артыратыны анық.
«Меломан» кітап дүкендер желісі берген статистикасына үңілер болсақ, карантин орын алғалы елімізде психологиялық, мотивациялықбағыттағы кітаптардың сатылымы артқанын аңғарамыз. Алайда, қаржылай сауаттылықты артыратын, іскерлік бағыттағы оқу құралдарына деген қызығушылықтың төмен екенін байқаймыз. Психолог мамандарының дерегіне сүйенсек, жер бетіндегі жалпы адамның 95%-ы өз қалауы бойынша өмір сүрмейді. Яғни, қаржылай сауаттылықтың жоқтығының әсерінен бір айлық жалақыға қанағат етуге тура келеді.
Әлемге әйгілі кәсіпқой—боксшы М. Тайсон: «Бұл әлемде шектеу жоқ, шектеу біздің миымызда ғана» — демекші,қаншама адам шексіз ғұмырда шектеліп өмір сүруде. Ал, қалған 5%-ы ғана өздері мақсат еткен биік жетістіктерге жетіп, барлық мүмкіндіктерді пайдаланып, білімге инвестиция құю арқылы үздіксіз дамуды дағдыға айналдырғандар.
Осы тұрғыда жас мамандар қалай ойлайды екен? Өмірлік принциптерін қай уақытта бекітіп, қашан мақсат қоя отырып, шектеусіз өмір сүруге болады? «Тұран» университетіндегі журналистика мамандығын бітіргелі жатқан түлек Қалдыбек Диараның пікірінше барлығы тек адамның өзіне байланысты дейді:
— Адам болып өмірге бір рет қелесін артыңа із қалдырып кету керек. Университетте оқыған кезеңдерде, жастық шағыңдағы талмас күш—қайратты дұрыс жағынан қолдана білу маңызды. 4 жылдық білім алу кезінде қосымша ілім іздеп, жаңа нәрсені үйренуге ұмтылып, көкжиегіңді кеңейту керек. Білім ала отырып, қосымша табыс тауып, кітапты да қатар алып жүрсең, сенен түбінде бір мықты азамат шығады деп ойлаймын. Өмір жолында әр түрлі қиындықтар күтіп тұрады, соларды жеңу, сағың сынбай, қайта тұрып жүгіру; бұның барлығы сенің өсуің үшін беріліп отырған сынақтар деп қабылдауың керек. Сендегі жүрек қайтсем айналама көмектесе аламын, қалай пайдамды тигізсем болады деп соғып тұруы керек шығар.
Өкінішке орай, қазіргі жастардың көпшілігі кітап оқуға құмартпайды. Оның бірнеше себебі бар:
Біріншіден, әркім өзіне не керек екенін білмейді. Содан өз бағытындағы кітапты таппай дал болады. Өмірдегі түйіндерді шешуге бағыт беретін кітапқа деген құштырлығы амалсыздан бітіп қалады. Қарапайым кітаптың мазмұнын ғана парақтап, көз салатын болса, міндеттті түрде әрбір кітаптың берер тәлімі болады. Өмірде жаман кітап жоқ, тек оқығысы келмейтіндер бар.
Екіншіден, көпшілігі өзінің жайлылық аймағына жақсылап жайғасып алған. Бұндай адамдар өзгеруге тырыспайды. Даму жайында сөз қозғасаң теріс қарап, біреудің өмірі жайында сөз бастасаң жан—дүниесі ашылып, бірлесе айтады. Бұл топтағы адамдар барлығын дұрыс жасап жатырмын, бәрін өзім білемін деседі. Демек, кітап оқу еріккендердің ісі деп ойлайды.
Үшіншіден, кітап оқуға арнайы уақыт бөлмейді. Кітапты аз—аздан бірақ, үздіксіз оқудың маңыздылығы жоғары. Мәселен, адам күніне шамамен 30 беттен оқыса, 7 күн ішінде орташа есеппен 210 беттік бір кітапты тауыса алады. Яғни, бір жылда 52 апта болса, кем дегенде жыл сайын 52 кітапты аяқтауға қауқары жетеді еген сөз. Адам кітап оқи отырып өзінің уақытын тиімді жұмсауды, оқу үшін арнайы уақыт бөлуді үйренеді. Өзімнің 4 жылдық білім алған уақытымды өнімді өткізе алдым деп ойлаймын. Бұл жылдарға қойған мақсаттарымның барлығы күтекенімнен де жақсы орындалып келді. Ары қарай да маған кітаптарым жол сілтеуін тоқтотпайды деген ойдамын.
Әлеуметтік жағдайдың нашарлауына ең алдымен қаражаттың жетіспеушілігі себеп болады. Осыдан келіп шығатын проблема халықтың тікелей қаржылай білім алып, жетілмеуі. Дәл қазіргі уақытта көптеген жазушылар экономика тақырыбына ден қойып, пайдалы оқулықтарын өңдеп, жарыққа шығаруда. Солардың бірі ретінде отандық танымал, өзінің алғашқы миллионын 19 жасында тапқан кәсіпкердді айта кеткен жөн болар. Ол «Шонбай бизнес мектебінің» негізін қалаушысы Қуаныш Шонбайды. Қуаныш өз мектебінде бір жарым жылда 30 мың шәкіртке қаржылай сауаттылық пен қазіргі сұранысқа ие маркетология бағыты бойынша сабақ беріп, сауатын арттырған. Сонымен қоса Қуаныш Шонбай «Екінші болма», «Бізге айтылмаған Құпия», «Бизнес симфония» сынды бірнеше кітаптың авторы ретінде танымал. Шонбайдың еңбектеріне пікір білдірушілер бұл кітаптарды оқыған әрбір жанның бизнестегі сауаты бірнеше есе артып, кірістерінің жоғарылағандарын айтады. Танымал кәсіпкер жылына 20-30 кітап бітіретінін айтып, жас кәсіпкерлерге білім деңгейін ұдайы шыңдап отыруды және кітаптардан алған ілімнің теңдесіз екенін атап көрсетеді.
Қорытындылай айтқанда, белгілі бір жетістікке жеткен кез—келген ұлы тұлғаның өмірлік жолын қарайтын болсақ, оның артында оқылған том—том кітаптар мен үздіксіз дамудың арқасындағы үлкен жеңісті байқаймыз. Бұрыңғылар кітап таппай қиналушы еді, қазіргілер кітап таңдай алмай дал болуда. Өмір тым қысқа, бос уақытымыз тіпті аз. Сондықтан біз оны қажетсіз дүниелерге жұмсамайық. Адамды адам еткен кітап.
Тұран университетінің түлегі
Өтенова Ақтолқын
