Сабақтың мақсаты: Сәбит Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасының көркемдік ерекшілігіне тоқталу, кейіпкерлер бейнесін талдау арқылы поэманың тақырыбын, идеясын, мәнін ашу.
Сабақтың міндеттері:
1. Көркем сөйлеу, жазу, шығармашылығын арттыра отырып, тіл байлығын, сөздік қорын дамытады.
2. Оқушылардың ой – белсенділігін арттыру, шығармашылық ізденіске бағыттау, ізденімпаздылық қасиеттерін арттырады, ой шеберлігін, сөйлеу мәдениетін жетілдіре отырып ой бөліседі.
3. Ақынның шығармаларын талдай отырып, мейірімділікке, сезімталдыққа, ұлтжандылыққа, адами қасиеттерге тәрбиелейді.
Сабақтың әдісі: Сын тұрғысынан ойлау.
Көрнекіліктер: Ақынның портреті, кестелер, ватман, маркер т.б.
Сабақ барысы:
Оқушылар 2 топқа бөлініп отырады.
І. Қызығушылықты ояту. (2 мин)
— Сіздер, «Сұлушаш» поэмасын оқыған сәтте Сұлушашты көз алдарыңызға қалай елестеттіңіздер?
ІІ. Мағынаны ажырату.
Концептуалдық кесте
| Кейіпкерлер | Өмірге қызығушылығы | Адамгершілік қасиеті | Кейіпкерге берілетін баға |
| Сұлушаш | Жоғары. Ақылды, парасатты, адамгершілігі мол адам. | Жоғары | Жоғары |
| Алтай | |||
| Қайсар | |||
| Ермек |
| Тілеуберді жасынан жігіт жиды, Тоқсан торқа оранып киім киді. Қыран тазы қолында жұбымен боп, Қасқыр, түлкі, бұғыны тау қып үйді. |
||
| Май туып, жер құлпырып, шешек атты, Даланы жасыл ала пүліш жапты. Сай-суларға мөлтілдеп, өзен дағы, Сылқ-сылқ күліп, бұраңдап, төмен ақты. Жылы жаздың мейірі ағаштарға, Сылдыраған, төгілген шолпы тақты. |
||
| «Ұл туды» деп шашулар шашылған жоқ, Қатын жиып қалжа да асылған жоқ. Шілдехана жасауға туған күні Екі адамның басы да қосылған жоқ. Жөргегі жоқ, қап-қара құрымға орап, Алса да, жанның жаны ашыған жоқ. Алтай деп әлде қалай атын қойды, «Азанменен» құлағы ашылған жоқ. |
Ақын поэмасының тіл ерекшелігіне тоқтала кетсек, әдет – ғұрыпты суреттеумен байланысты қолданылған: жөргек, шілдехана, азан шақырып ат қою, тәңірі, аруақ, құл, күң деген сөздерге түсінік бере кеткеніміз жөн сияқты.
Ой толғаныс. Шығарма кестесі.
| Шығарма | Авторы | Басты кейіпкерлер | Әрекет желісі | Мағыналық болжам | Өз қорытындың |
| «Сұлушаш» | С.Мұқанов | ||||
| «Еңлік-Кебек» | Шәкәрім | ||||
| «Қыз Жібек» |
Мұнда С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасында көтерілген әлеуметтік проблемалық мәселе – Қазан төңкерісіне дейінгі қазақ ауылындағы тап тартысы екені анық, «Сұлушаш» поэмасының уақиғаны шешу әдісі «Қыз Жібек», «Еңлік-Кебек» т.б. үндес келетіні, ал таптық қоғамда уақиғаның түйінінің бұлай шешілуі өмір шындығының ұштасып жататыны айтылады.
Сонымен, біз сіздермен Сәбит Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасын жан-жақты талдап, шоқтығы биік шығарма екендігіне көзіміз жетті.
Үй тапсырмасы: Поэмадан үзінді жаттау.
Басқа материал:
- Бүгінгі жастар бойынан Шортанбай Қанайұлының «Зар заман» өлеңіндегі ақын сынаған ұл мен қыз қылығы кездесе ме? Екі заман кезеңіне салыстыра талдау жасаңыз
- Алаш ардақтылары көтерген ұлттық идеялардың бүгінгі күні жүзеге асқандығын дәлелдеңіз
- Қадыр Мырза Әлидің «Өмірдің өзі қызық-ақ» өлеңіндегі оқырманына ой тастайтын сөздер өлең идеясына сәйкес пе?
- М.Мақатаевтың «Дариға-жүрек» шағын поэмасындағы Дариға-жүрек кім?
- М. Шахановтың «Ғашықтық ғаламаты» өлеңіндегі ғашықтық сезімге қатысты көзқарастарға өз пікіріңізді білдіріп, талдап жазыңы
- М. Мақатаевтың «Ақ кимешек көрінсе» өлеңіндегі әже туралы ойларын әдеби туындылардағы әжелер бейнесімен байланыстыра отырып, талдап жазыңыз
- С.Мәуленовтің «Түбірлер», «Құлын» өлеңдеріндегі автор ойын талдап жазыңыз
- М.Әуезовтің «Еңлік-Кебек» драмасындағы сөз бен мінез (характер – адамның ішкі сипаты) жасаудағы шеберлігін дәлелдер арқылы талдап жазыңыз
- І.Жансүгіровтың «Құлагер» поэмасындағы «Бай-бай, Құлагерім!..» жақтауындағы ақын мен тұлпар өмірі ажырамас тұтастық па?
- С.Сейфуллиннің «Сыр сандық» өлеңіндегі нағыз досқа тән қасиеттерге өз көзқарасыңызды танытып, сыни талдау жасаңыз
