Салық қызметі

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Салықтардың қызметтері

ІІІ. Табыс салығы

Кіріспе

Салықтар нақты анықталған төлеу мерзімдерінің болуымен сипатталады. Мысалы, табыс сальны бойынша аванстың төлем-дер әрбір айдың 20-нан кешіктірілмей төленуі керек. Табыс сальны бойынша соңғы есеп жиынтық жылдың кіріс туралы де-кларацияны жасаған күннен 10 күн өткеннен кейін жасалуы керек. Салықтарты төлеу мерзімдері Салықтар міндетінің құрамды элементі болып табылады. Бұл мерзімдерді бұзу әрбір үзартыл-ған күн үшін белгіленген мөлшерлерде пенялар түрінде Салықтар төлеушінің жауапкершілігіне жатады.

Мерзімдердің тіркелгендігі Салықтарты мемлекеттік алымдар сияқты қаржылың төлемдерден өзгешелендіреді.

Бақылаушы қызметі — салық алу процесінде салық төлеу-інілер қызметі бақыланады (заңды және жеке тұлғалардың кіріс есебі, олардың қаржылық-шаруашыльщ қызметі).

Мемлекет салық саясатын жүргізеді. Әлеуметтік-экономика-лың ахуал дамуының әрбір нақты кезеңіндегі ңоғамның басқа да мақсаттары мен мөселелерін әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

Нарықтың қатынастардың ңалыптасуы жағдайында түтыну-дың орталықтанған қоғамдық ңорлары арқылы халықтың нақты кірісінің маңызды бөліктерін қалыптастырудың озін-озі ақтама-ған кағидасынан бас тарту Салықтар саясатының негізгі бағыты болып табылады. Салықтар жүйесі арқылы қоғамның еңбекке жарам-сыз мүшелерін әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.

Салықтардың қызметтері

Салықтың мәні оның атңаратын қызметіне тікелей қатыс-ты. Ескере кететін жай, қаржы санаты түрғысынан алғанда Салықтар түгелімен қосалқы санат болып табылады, сондыңтан қаржымен салыстырғанда Салықтар қызметтерін қаржының бөліп тарату қызметінің бөлігі ретінде ңарастыруға болады.

1. Қаражаттың мемлекеттік бюджетке түсуін қамтамасыз ететін салықтың қазыналық (фискалдьщ) қызметі тарихи түрде бірінші болып табылады. Тауарлық-ақша ңатынастарының даму шамасы бойынша бұл қызмет мемлекетке түсетін барлың ақша кірісін анықтайды.

2. Салықтың бөліп тарату қызметі шаруашылық субъектіле-рінің әр түрлі кіріс бөліктерін мемлекет пайдасына қайта бөлуден түрады. Бұл қызметтегі әрекеттер ауңымы жалпы ішкі өнімдегі Салықтар үлесімен анықталады; ол ұлттық кірісті мемлекеттікі ету деңгейінкөрсетеді: бұл үлес 1997жылы 19,7%, 1998 жылы 16,6%, 1999 жылы 17,4%, 2000 жылы 22,6% болды. Салық жинай оты-рып мемлекет сол арқылы экономиканың әр түрлі саласына әсерін тигізеді, әлеуметтік саясатты жүзеге асырады, халық, аудан топ-тары арасындағы кірісті қайта беледі, түрмысы төмендерге демеушілік көрсетеді және т.б.

3. Салықтың реттеушілік қызметі — ол мемлекеттің эконо-микалық қызметінің үлғайған кезінде туындайды. Ол мақсат-ты бағытталған түрде қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ұлттың шаруашылықтың дамуына эсер етеді. Бұл орайда, са-лыктың нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерін алу, жеңілдіктер мен төмендету әдістерін өзгерту қолданылады. Бұл реттегіштер қоғамдық ендіріс құрылысы мен пропорциялары-на, жинақтау көлемдеріне эсер етеді.

4. Ынталандыру қызметі — әкономикалық даму, техникалық жаңару бойынша ғылыми-зерттеу және төжірибелік-конструк-торлық, т.б. жүмыстардың өткізілуіне әр түрлі ынта-жігер ту-ғызады. Мысалы, корпорацияық табыс салығы бойынша кірістің негізгі табыс козі жер болып табылатын көсіпорындар үшін 10% мөлшерлеме белгіленген, ал басңа кәсіпорындар бұл салықты 30% мөлшерлеме бойынша толейді, осылайша ауыл шаруашылығын дамыту ынталандырылады. Акциздер бойынша әкелінетін тауарларға салынатын салық молшерлемелері

отандық өнімдерге қарағанда жоғары, осылайша Қазақстандық акциздік тауар ондірушілер ынталандырылады.

5. Бақылаушы қызметі — салық алу процесінде салық төлеу-інілер қызметі бақыланады (заңды және жеке тұлғалардың кіріс есебі, олардың қаржылық-шаруашыльщ қызметі).

Мемлекет салық саясатын жүргізеді. Әлеуметтік-экономика-лың ахуал дамуының әрбір нақты кезеңіндегі ңоғамның басқа да мақсаттары мен мөселелерін әзірленген экономикалық саясатқа сәйкес жүргізеді.

Нарықтың қатынастардың ңалыптасуы жағдайында түтыну-дың орталықтанған қоғамдық ңорлары арқылы халықтың нақты кірісінің маңызды бөліктерін қалыптастырудың озін-озі ақтама-ған кағидасынан бас тарту Салықтар саясатының негізгі бағыты болып табылады. Салықтар жүйесі арқылы қоғамның еңбекке жарам-сыз мүшелерін әлеуметтік қорғау қамтамасыз етіледі.

Тaбыс салығы

Табыс салығы баламасыз толем болып табылады. Табыс
салығы қандай да бір тауарлар немесе мемлекеттік қызмет
корсетулерге толем болып табылмайды, ол аңысыз ақша алу бо
лып табылады.

Баламасыздың кезінде Салықтар аз мөлшерде болсын баламалы болып табылатын мемлекет белгілеген төлемдерден өзгешеле-неді (мысалы, мемлекеттік баж). Заңдың мағынада баламасыз-дың, әдетте, «аңысыздың» терминімен айтылады. Өз кезінде А.Тривус былай деген: «салықтың баламасы төлеушіге мемле-кеттік билік көрсететін қызметтер болып табылады».

Ал декабрист Н.И.Тургенев, 1818 жылы былай деп жазды: «Егер азаматтар мемлекет үшін еш нөрсе жасамаса, мемлекет азаматтар үшін еш нәрсе жасай алмайды».

Осыған байланысты, біздің ойымызша дүрыс деп танылатын заңдық әдебиетте былай деп айтылады: «Салыктардың эконо-микалық қоғамдың аңысыздығы айңын. Алайда, ол бітімделген сипатқа ие және заңды жоспарда наңты төлеушінің салық төлеу мәліметімен де, олардың бюджетке енгізген сомасының шама-сымен де байланысты емес».

Салық түрақты экономикалық қатынастар туғызады. Са-
лықтың міндеттердің түрақтылығын салыкты төлеумен байла
нысты ақшалық төлемдердің түрақтылығымен қосуға болмай-
ды, алайда мемлекет бюджетке ақша қаражатының біркелкі
түсуін қамсыздандыратын Салықтарты төлеудің осындай тәртібін
белгілеуге тырысады.

Салықтар нормативтік-құқықтың актімен гана белгіленуі мүмкін. Бұл салықтың құқықтық сипаттамасына жатады.

Салық салық салу объектісінің бар болуымен сипатталады.
Ақшаны себепсіз алу түріндегі салық жоқ — кез келген салық

салу объектісі болғанда ғана алынады. Салық ісінің тарихынан білетін Салықтар салудың «ңызық» объектілері аз емес. Мысалы, кезінде мүржадан шығатын түтінге Салықтар салынған, I Петр са-қалға Салықтар енгізген, ол сол кездегі үлкен сомалардың бірі — 50 рубльді қүраған, Англияда сән-салтанатқа Салықтар болған. Ежелгі Римде ңоғамдың әжетханаға барғаны үшін салық салынған, осыдан барып, әйгілі «ақша сасымайды» деген сөз қалған. Кеңестік уаңытта бойдактар салығы болған. Біраң барлың жағ-дайларда салык, салу объектісі аныңталуы қажет.

Салықтар әрқашан жеке анықталған сипатқа ие, яғни, үнемі
нақты заңды немесе жеке тұлға түрінде төлем субъектісі бар
болады. Субъектісіз салық болмайды, ал мұндай жағдай бола
қалса ақша алынатын ешкім болмай ңалады.

Салықтарқа төлемнің белгілі бір мөлшері тән. Қазіргі кезеңдегі мемлекет салықты ала отырып, «қанша болса, сонша-ны тартып алу» ңағидасымен әрекет ете алмайды. Салықты белгілейтін нормативтік актілерде үнемі салық мөлшері анық-талады. Салықтың белгілі бір мөлшерінің бар болуы — Салықтар төлеуші мемлекетке қанша қарыз екенін біледі деген Салықтар төлеу міндетінің мазмұнын қалыптастырады.

Салық төлеу мерзімдерінің тіркелгендігі.

Салықтар наңты аныңталған төлеу мерзімдерінің болуымен сипатталады. Мысалы, табыс сальны бойынша аванстың төлем-дер әрбір айдың 20-нан кешіктірілмей төленуі керек. Табыс сальны бойынша соңғы есеп жиынтық жылдың кіріс туралы де-кларацияны жасаған күннен 10 күн өткеннен кейін жасалуы керек. Салықтарты төлеу мерзімдері Салықтар міндетінің құрамды элементі болып табылады. Бұл мерзімдерді бұзу әрбір үзартыл-ған күн үшін белгіленген мөлшерлерде пенялар түрінде Салықтар төлеушінің жауапкершілігіне жатады.

Мерзімдердің тіркелгендігі Салықтарты мемлекеттік алымдар сияқты қаржылың төлемдерден өзгешелендіреді.

9. Салық сомасы үнемі мемлекет кірісіне қүйылады, осыны-
сымен салық мемлекеттік емес қүрамдар аясында белгілене ала-
тын алымдар мен төлемдердің кез келген түрінен өзгешеленеді
(мысалы, мемлекеттік емес ңайырымдылық қорларына ақша
аудару, партияға мүшелік жарналар, шаруашылық серіктестік-
тер және т.с.с).

10. Салықты төлеу салықтық төлем затына меншік нысанының өзгеруін тартады. Салықтың осы белгісін түжырымдай отырып айтарымыз, ертеде қалыптасқан дәстүрлі көзқарастарға сәйкес, салық — бұл меншік нысанының ауысуымен сипатталатын төлем. Мемлекеттік кәсіпорындар төлемдеріне келсек, онда олар осы көсіпорындар кірісін ңайта бөлу процесін көрсетеді, онда осы кіріс мемлекет меншігі болып табылады. Осылайша, салыктарды белгілеу мен алу процесінде мемлекет саяси субъекті ретінде танылады,ал мемлекеттік кәсіпорындар кірісінің бөлігін ала отырып, өз мүлігіне иелік ету өкілдігін жүзеге асыратын олардың меншік иесі рөлінде танылады.

Пайдаланған әдебиеттер

1. О. Баймұратов

Қазақстан қаржы нарығы.

Алматы «Экономика» 2007 ж

2. Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү. Байжомартов

Нарықтық экономика негіздері

Алматы 1994 ж

3. К.З.Хамитова

Экономикажәне кәсіпкерлік негіздері

Астана 2007 ж

4. Н.Қ. Мамыров, М.Ә.Тілеужанова

Макроэкономика

Алматы «Экономика» 2003 ж

5. Н. Г. Мэнкю

Макроэкономика

МГУ

Қорытынды

Салықтар барлық елдерде олардың қоғамдық экономикалық қозғалысы мен саяси іс бағытына қарамастан ұлттық мемлекет әдістерінің негізгі көзі – ұлттық табысты қайта бөлудің басты қаржылық инструменті, мемлекеттің кірістерін және бюджеттін әдістерін қалыптастырудың шешуші көзі болып табылады.

Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің еліміздің экономикасында көптеген жаңа мәселелер мен қажеттіліктер пайда болды.Олар жаңа мамандар мен жаңа теориялық және тәжірибелік дисциплиналардың,соның ішінде салық салу жүйесін негіздеді.

Салық салу жүйесін жекелей алғанда,оны нарықтық қатынастардың жаңалықтарына жатқызуға болмайды,бірақ жаңалық болып тәуелсіз бақылаудың пайда болуы табылады.Ол қоғамдық тәжірибелік қажеттілікті жүзеге асыруды-пайдаланушылар қызығушылығындағы экономикалық субъектілер ісі жөніндегі қаржылық ақпараттардың нақтылығын растауды қамтамасыз етті.

Салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп,дамуының негізі болып табылады.

Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсат салық жүйесінің мәні мен мазмұнын оқушыларға ашып көрсету,оның қалыптасуы мен дамуы туралы ақпаратты енгізу, аудиттің негізгі мақсаттары мен міндеттерін айқындап көрсету.Яғни осы курстық жұмыста жазылған мәліметтер салықтар жөнінде жалпы мағлұмат береді.