12 сәуір — Дүниежүзілік авиация және космонавтика күні

1961 жылы 12 сәуірде борттағы адаммен бірге Әлемдегі алғашқы «Восток-1» ғарыш кемесі жер орбитасына шығарылды. Әлемдегі алғашқы ғарыш кемесінің ұшырылуын Сергей Королев, Анатолий Кириллов, Леонид Воскресенский басқарды.

Кеменің ұшқыш-ғарышкері КСРО азаматы ұшқыш майор Юрий Гагарин болды. Ғарыштық көп сатылы зымыранның ұшырылуы сәтті өтті және жылдамдық алып, зымыран тасығыштың соңғы сатысынан бөлінгеннен кейін кеме жер айналасында орбитада еркін ұшуды бастады.

Жер шарын айналып өткеннен кейін, басталғаннан 108 минут өткен соң, тежегіш қозғалтқыш қондырғысы іске қосылды және спутниктік ғарыш кемесі қону үшін орбитадан түсе бастады. Мәскеу уақытымен 10 сағат 55 минутта ғарышкер Саратов облысы, Терновский ауданы, Смеловка ауылының жанындағы Еділ жағалауындағы егістік жерге қонды.

Кеңес Одағында космонавтика күнін құру туралы бастаманы Юрий Гагариннің дублері-ғарышкер ұшқыш Герман Титов жасады. Ол сондай-ақ КСРО үкіметінің атынан БҰҰ-ға Дүниежүзілік космонавтика күнін ұйымдастыру идеясымен жүгінуді ұсынған болатын.

1968 жылдың қарашасында Халықаралық авиация федерациясының 61-ші бас конференциясында 12 сәуірде Дүниежүзілік авиация және космонавтика күнін атап өту туралы шешім қабылданды.

Бұл күнді мерекелеу КСРО авиациялық спорт федерациясының ұсынысы бойынша 1969 жылы 30 сәуірде қабылданған Халықаралық авиация федерациясы кеңесінің шешімімен расталды.

2000 жылдың қыркүйегінде БҰҰ-ның Ғарыш жөніндегі комитеті адамның ғарышқа алғашқы ұшуының 40 жылдығына орай бірінші халықаралық Юрьева түнін (Yuri ‘ s Night) өткізу туралы жарлық шығарды, оған 2001 жылы 75 елде 100 мыңнан астам адам қатысты. Жыл сайынғы іс-шараның ұйымдастырушысы ғарыштық ұрпақтың консультативтік кеңесі (Space Generation Advisory Council) болып табылады.

7 жылғы 2011 сәуірде Ресейдің бастамасы бойынша БҰҰ Бас Ассамблеясы 12 сәуірді кеңестік ғарышкер Юрий Гагарин жасаған ғарыш кеңістігін игерудегі алғашқы қадамның 50 жылдығына орай Халықаралық ғарышқа ұшу күні деп жариялады. Бұл қарардың авторлары БҰҰ-ға мүше 60-тан астам ел болды.

Алайда, қазақстандықтардың ғарышты игеруге қосқан үлесі туралы да ұмытуға болмайды. Қазақстандықтар жоғары атақтар мен мемлекеттік наградаларға ие болған ғарышкерлермен мақтана алады.

Тоқтар Әубәкіров-КСРО ғарышкері, қазақ ұлтының тұңғыш ғарышкері, Қазақстан ӘӘК Генерал-майоры, Қазақстанның Халық Қаһарманы, Кеңес Одағының Батыры, КСРО еңбек сіңірген сынақ ұшқышы.

Талғат Мұсабаев 15 марапатқа және Қазақстанның ұшқыш-ғарышкері атағына ие болды. Гиннестің рекордтар кітабына енді. Ол бүкіл күнді ашық кеңістікте өткізді.

Айдын Айымбетов-қазақ ғарышкері, ғарышқа ұшқан Қазақстан Республикасының Тұңғыш азаматы, әлемнің 545-ші ғарышкері. Қазақстанның Халық қаһарманы (2015), Қазақстан ӘӘК полковнигі.

2015 жылғы 2-12 қыркүйек аралығында Халықаралық ғарыш станциясына (ХҒС) «Союз ТМА-18М» ғарыш кемесінің (ТПК) бортинженері ретінде ғарышқа ұшты. ХҒС-қа ЭП-18 бару экспедициясының мүшесі болды. «Союз ТМА-16М»КҰБ Жерге оралды. Ұшу ұзақтығы тоғыз тәулік 20 сағат 13 минут 51 секундты құрады.

Жыл сайын Байқоңыр ғарыш айлағынан спутниктерді, ХҒС және ғарышкерлер үшін жүктерді жер орбитасына шығаратын 20-дан астам зымыран ұшыру жүзеге асырылады.

Дүниежізілік авиация және ғарыш күнінің 60 жылдығы қарсаңында Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті физика-техникалық факультетінің «Жылуэнергетика» мамандығының 3 курс студенттері мен «Техникалық физика (АТМО)» мамандығының 1 курс магистранттарының қатысуымен «12 сәуір — Дүниежүзілік авиация және космонавтика күні» атты онлайн ашық тәрбие сағаты республикалық дәрежеде өткізілді.

Іс-шараға Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті магистранттары қатысып, іс-шара барысында студенттер ғылыми жаңалықтарға шолу жасап, баяндамаларымен таныстырып, ақпараттармен бөлісіп, бүгінгі күнде жүргізіліп отырған ғарыш саласындағы ғылыми жобалар жайлы сөз қозғалды.