Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 9\r\n\r\n \r\n\r\nСабақтың тақырыбы: Ілияс Жансүгіровтің «Күйші» поэмасы.\r\n\r\n \r\n\r\nСабақтың мақсаты: Ілияс Жансүгіровтің өнер тақырыбындағы қаламының шеберлігін таныту.\r\n\r\nСабақтың міндеттері: білімділік – шығарманың идеясы мен тақырыбын ашу; дамытушылық – шығармадағы өнер құдіреті арқылы адамдар арасындағы психологиялық тартысты,оқиға шиеленістерін зерделеуге үйрету; тәрбиелік — өнер құдіретін сезінуге,халықтық өнерді сүюге тәрбиелеу.\r\n\r\nОқытудың әдісі: түсіндірмелі,практикалық.\r\n\r\nТипі: білік пен дағдыны қалыптастыру.\r\n\r\nПәнаралық байланыс: саз өнері.\r\n\r\nҚолданылатын технология: ұжымдық оқыту технологиясы.\r\n\r\nСабақтың барысы.\r\n\r\nІ.Ұйымдастыру бөлімі. Оқушылармен амандасу,бөлменің және оқушылардың сабаққа даярлығын бақылау,балалардың сабаққа қатысымын тексеру.\r\n\r\nІІ. Жаңа сабаққа бет бұру кезеңі.\r\n
- \r\n
- Ілияс ақынның шығармашылығының өзіндік сипаты қандай?
- Оған қандай шығармалары дәлел бола алады?
- Мысалдармен длелдеңдер.
- Ақын шығармашылығы туралы кімдердің пікірін білесіңдер? (Ақын шығармашылығына шолу жасалады.)
\r\n
\r\n
\r\n
\r\n
\r\nІІІ.Жаңа сабақ.\r\n\r\nҰжымдық оқыту технологиясының талабы бүгінгі оқытудың негізгі мақсатымен үндеседі.Оқушыны үнемі жұмысқа дағдыландыруға үйретеді.Технологияның ерекшелігі оқушылар жұптаса жұмыс жүргізген кезде бір-бірінің білімін толықтырып,өз беттерінше жұптаса жұмысқа үйренеді.Алғашқы тапсырма үш жұпқа беріледі.Қалған тапсырмалар әр жұпқа жеке беріледі.\r\n\r\n \r\n\r\n Поэма бойынша жоспар.\r\n\r\n \r\n\r\n \r\n
| № | Бөлім аты | Жоспар | Мазмұны |
| 1. | «Күй құдіреті» | 1.Ақ орда – хан үйі\r\n
\r\n \r\n3.Ордадағы күйші |
Кене ордасында күйші күймен көпшілікті ұйытады.\r\n\r\nХанның өзі де намазға ұйығандай тыңдайды |
| 2. | «Қыз қалауы» | 1.Абылай ұрпағы – Хан Кене\r\n\r\n2.Қарашаштың бұйымы\r\n\r\n3.қыз тұтқыны | Хан тағында көркі жайнап,есіл дерті күй болып ұйып отырғанда сол кезде ханның немере қарындасы Қарашаш ханша күйшіні басы бүтін беруін сұрайды.Хан күйшіні қарындасына сыйға береді |
| 3. | «Көңіл толқыны» | 1.Қарашаштың сәулетті отауы\r\n\r\n2.Ғашықтық оты\r\n\r\n3.Көңіл толқыны | «Жынданды … Қыздан өзге күй келмейді» |
| «Қыз сезімі» | 1.Сезімге алынған тежеу\r\n\r\n2.Көңілдегі арпалыс | Күйші мен қыздың ішкі ойлары тартысады.Тартысты\r\n\r\nСезімге қанша бой алдырса да өздерінің шыққан тектерін ұмытпайды. | |
| 5. | «Ерулік» | 1.Қонақта\r\n\r\n2.Сауықты кеш | Дулаттың аулы хан Кенені ерулікке шақырады. |
| 6. | «Күйші» | 1.Сезім тұтқынында\r\n\r\n2.Оқыс жайт\r\n\r\n3.Есінен танған күйші\r\n\r\n4.Қыз ашуы\r\n\r\n5.Күйшінің жалалы болуы\r\n\r\n6.Қыздың ара түсуі\r\n\r\n7.Кінәлінің табылуы\r\n\r\n8.Ашулы бұйрық | Күй әсеріне жігіт пен қыз қатар арбалады.біреу келіп ханшаны оятпақ болады.біреулер күйшіден көрмек болады.Күйші де осы істі жасаған өзім шығар деп ойланады.Қыз Әлімқұлдың Сапағы екенін айтады. |
| 7. | «Оқыс жиын» | 1.Төбе басына жиылған халық\r\n\r\n2.Әлімқұл ауылына хабаршыны аттандыру | Әлімқұл аулына келген хабаршы |
| 8. | «Хабаршы» | 1.Қарашаш сәлемі\r\n\r\n2.Әлімқұлдың қорқынышы | Әлімқұл бұл істің байыбына бара алмай қатты қиналады. |
| 9. | «Сапақтың жазаға тартылуы» | 1.Билер шешімі\r\n\r\n2.Әлімқұлдың қорқынышы | Сапаққа құлдың киімін кигізіп,күйе жағып,ауылды үш айналдырады. |
| 10. | «Қызға ұмтылған сезім жоқ» | Күйші сезімінің өзгеруі | Кешегі сұлу қыз алдында тұрған қорқауға айналады. |
| 11. | «Азат күйі» | 1.Күйдегі өзгеріс\r\n\r\n2.Қыз шешімі\r\n\r\n3.Бостандық | Күйдегі әуеннің өзгеруі арқылы Қарашаш күйші сезімінің өзгергенін сезеді.Ат мінгізіп бостандық береді. |
\r\n \r\n\r\n Шығараманың композициялық құрылысы\r\n
| Шығарама композициясы | Дәлелдеме | |
| 1. | Оқиғаның басталуы | Қарашаштың хан Кенеден күйші сұрап алуы |
| 2. | Оқиғаның байланысы | Күй құдіретінен өрбіген сезім |
| 3. | Оқиғаның дамуы | Күйші мен қыз арасындағы жұмбақ сезім |
| 4. | Оқиғаның шиеленісуі | Бозбалашылықтың соңы дауға ұласады |
| 5. | Оқиғаның шарықтау шегі | Сапақты жазаға тарту |
| 6. | Оқиғаның шешілуі | Күйші сезімімен бірге күй әуенінің өзгеруі\r\n\r\nҚыз түйсігі.Дүниеге «Азат» күйінің келуі |
\r\nКүй аттарын теріп жаз.\r\n\r\n«Асанқайғы», «Терісқақпай», «Қорамсақ», «Сары өзен», Боз інген», «Ақ көбек», «Ақсақ құлан», «Қос келіншек»,\r\n\r\n«Жау жорығы», «Қалмақ қыз», «Арша мерген», «Қара көбек», «Бала көбек», «Желмая», «Тәттімбет», «Кенже қара»,\r\n\r\n«Тойтан салған», «Атылған аққу», «Күйген», «Суға кеткен», «Нар идірген», «Ой,бауырым!», «Азат».\r\n\r\nКүй туралы аңыздарды әңгімеле.\r\n\r\nКүй әуенінің түрлері Зарлы күй\r\n\r\nАщы күй\r\n\r\nТәтті күй\r\n\r\nМұңды күй\r\n\r\nКүй ырғағын берудегі ақынның градацияны қолданған тұстарына мысал келтір.\r\n\r\nАқтарып,лекілдетіп,лепілдетіп,талдырып,тамшылатып,сығып,сарқып т.б.\r\n\r\nАқынның Қарашаш портретін түрліше жасауына баға бер. \r\n\r\nҚара қас,қылаң қабақ,керқұба қыз,\r\n\r\nҚара шаш,алма сағақ,құралай қыз.\r\n\r\nСырықтай ордадағы сымдай бойы.\r\n\r\nТал шыбық,қыпша белдің өзі нағыз.\r\n\r\n… Қарсылап қарсы алдында тұр мегежін.\r\n\r\nБетінде Қарашаштың қызыл да жоқ.\r\n\r\nШөп желке,шолақ бұрым қотыр-қотыр,\r\n\r\nҚыз емес,қарсы алдында албасты отыр.\r\n\r\nЖыландай жиырылған кесерткі қыз …\r\n\r\nКүйшінің Қарашаш портретін деген сезімнің суреттелуі\r\n\r\n \r\n
| Күйші сезімінің оянған сәті | Сезімнің өшкен сәті |
| Қызыл алтай | Жалмауыз |
| Кер марал | Айдаһар |
| Ақ қоян | Қанішер |
| Боз байтал | Жауыз торай |
| Ақша нар | Әзірейіл |
\r\n \r\n\r\nКөмекші нұсқау\r\n\r\nСыныпқа проблемалық сұрақтар\r\n
- \r\n
- Күйшінің қызға деген көңілі неге өзгерді?
- Қыздың сезімталдығы қандай әрекетінен байқалды?
- Қыз күйшіге неге бостандық берді?
- Қарашаш әрекетіне баға бер. (ойталқы)
\r\n
\r\n
\r\n
\r\n
\r\nБекіту жұмысы\r\n\r\n \r\n
| № | «Күй» поэмасы | Ұқсастығы | «Күйші» поэмасы |
| 1.\r\n\r\n2.\r\n\r\n3.\r\n\r\n \r\n\r\n4. | Күй қобызда\r\n\r\n7 күй\r\n\r\nАңыз күйінде\r\n\r\n \r\n\r\nІнгеннің ботасын\r\n\r\nаңсауы | Халық апаптары\r\n\r\nХалықтың байлығы\r\n\r\nӨнер құдіретімен\r\n\r\nхалыққа тарады\r\n\r\nСағыныш | Күй домбырада\r\n\r\n30-ға жуық күй\r\n\r\n \r\n\r\n \r\n\r\nЕліне,анасына деген сағыныш |
\r\n \r\n\r\nҚорыту.Ілияс Жансүгіровтың шығармашылығына ғалымдар берген баға.\r\n\r\n«Жасынан ән-күйді терең сезініп,жанымен түсінетін Ілияс әдебиетке ән-күйдің, құдіретті күйшінің туын көтере келді»\r\n\r\nҚажым Жұмалиев.\r\n\r\n«Күйші» өлімді,зұлымдықты жеңген өнер құдіреті туралы симфониялық сарын,романдық қуаты бар, кең тынысты.асқақ әуенді күрделі шығарма» Рымғали Нұрғали.\r\n\r\n \r\n\r\nҚарасам өлең-дария ағысына,\r\n\r\nКөнермес көңіл толды табысыңа.\r\n\r\n«Құлагер»,»Күйші», «Дала» көтеріпті\r\n\r\nАтыңды ақындықтың ғарышына.\r\n\r\nКәкімбек Салықов.\r\n\r\nҮйге тапсырма. «Күйші» поэмасынан үзінді жаттау, «Күй- өлімді, зұлымдықты жеңген өнер құдіреті» тақырыбында шығарма жазу
