Омонимдер –дыбысталуы бірдей, бірақ ұғымы басқа–басқа бір алуан сөздер
- Мысалы: Ас сөзінің бірнеше мағынасы
Омонимдердің жасалу жолдары
- Семантикалық даму нәтижиесінде пайда болған омонимдер
- Сөздердің әр түрлі фонетикалық өзгерістерге ұшырап, дыбысталуы жағынан сәйкес келуі нәтижесінде пайда болған омонимдер
- Түбірлер мен негіздерге омонимдес жұрнақтардың жалғануы арқылы жасалған омонимдер
- Кірме сөздер мен төл сөздердің дыбысталу жағынан сәйкес келу нәтижесінде пайда болған омонимдер
Сөз | 1-мағына | 2-мағына |
Қайшы | Бір-біріне қарама-қарсы, кереғар | Әр түрлі нәрселерді кесу, қию үшін қолданылатын металл құрал |
Бытыра | Шашырап, тарап бет-бетімен кету | Қорғасыннан жасалған домалақ мылтық оғы |
Семантикалық даму нәтижиесінде пайда болған омонимдер — қоғам дамуы барысында көп мағыналы сөздердің арасындағы семантикалық байланыстың жойылып, омонимге айналуы.
Сөздердің әр түрлі фонетикалық өзгерістерге ұшырап, дыбысталуы жағынан сәйкес келуі нәтижесінде пайда болған омонимдер-сөздер даму барысында дыбыстық құрамының өзгеріске ұшырауы нәтижесінде бір сөздер келесі сөздермен дыбысталу жағынан сәйкес келу нәтижесінде жасалған омонимдер
Бастапқы сөз | Өзгерісі | Пайда болған сөз | Мағынасы |
Егер | «Г» әріпінің түсіп қалуы | Ер | 1.Ат әбзелі
2.Еркек, батыр |
Сығыр | «Ғ» әріпінің түсіп қалуы | Сиыр | 1.Төрт түлік малдың бірі
2.Ығыстыру, жинау |
Сөздердің әр түрлі фонетикалық өзгерістерге ұшырап, дыбысталуы жағынан сәйкес келуі нәтижесінде пайда болған омонимдер
Бастапқы сөз | Өзгерісі | Пайда болған сөз | Мағынасы |
Баш | “Ш”- ның “С “-ға өзгеруі | Бас | 1.Адамның дене мүшесі
2.Етістік(басу) |
Бәңгү | “Б”-ның “М”- ға айналуы | Мәңгі | 1.Өмір бақи, үнемі, ылғи
2.Мәңгіреп басы ауу |
Түбірлер мен негіздерге омонимдес жұрнақтардың жалғануы арқылы жасалған омонимдер
Жұрнақ | Пайда болған сөз | Мағына |
-ыс, -іс, -с | Қатына+с = Қатынас | 1.Қарым-қатынас, байланыс, аралас
2.Ортақ етіс мағынасында |
-ық, -іқ,-қ | Жап+ық = Жабық | 1.Ашық емес. жабулы
2.Үзік пен туырлықтың қосылған жері 3.Қамығу, көңілсіздену |
-ын, -ін, -н | Жал+ын = Жалын | 1.Оттың лапылы, ыстық қызуы 2.Өтіну, жалбарыну |
-у | Жайл+у = Жайлау | 1.Малдың жазғы жайылымы
2.Екпіні ақырындау, баяулау |
Кірме сөздер мен төл сөздердің дыбысталу жағынан сәйкес келу нәтижесінде пайда болған омонимдер- бір тілден екінші тілге дыбыстық құрамы өзгеруі жағынан енген сөздер
Тіл | Сөз өзгерісі | Мағына |
Араб -қазақ | Ғайд-айт | 1.Діни мейрам
2.Сөйлеу, пікір білдіру 3.Итті айдақтау |
Иран-қазақ | Арра -ара | 1.Ағашты кесу құралы
2.Бал жиатын жәндік 3.Екі орта, аралық |
Орыс+қазақ | Счет-шот | 1.Ағаш шабатын құрал
2.Есепті тез шығару үшін пайдаланылатын қарапайым құрал |
Омоним түрлері
Жалған омонимдер-қазақ тілінде омонимдерге ұқсайтын, бірақ табиғаты мүлде бөлек құбылыстар.
Ұқсас материал:
- Синоним туралы түсінік. Оның мағыналық реңктері
- Қазақ әдебиетінен ҰБТ сұрақтары (І нұсқа)
- Қазақ әдебиетінен ҰБТ сұрақтары (ІІ нұсқа)
- Тест: Ақиық ақынның өлеңдерін қаншалықты жақсы білесіз?
- Эссе және оның түрлері
- Қазақ тілі бойынша тақырыптық тест сұрақтары
- Ғылыми стильдің тілдік амал-тәсілдері
- Қазақ әдебиетінен ҰБТ сұрақтары (ІІІ нұсқа)
- Шешендік өнер тарихы
- Қазақ тілі пәні бойынша бөлімді қорытындылауға арналған тест тапсырмалары
- Қазақ тілі пәні бойынша бөлімді қорытындылауға арналған тест тапсырмалары
- Қашаған Күржіманұлының өміріне байланысты тест сұрақтары
- Қазақ әдебиеті бойынша тақырыптық тест жинағы